HARI KE-3 PAGI

For Informational Purposes Only

29HB FEB 2024 PAGI

info

Help needed with Jawi and Arabic characters, please email pr@queeniecy.com if you have experience with Markdown.

Disclaimer

The information presented on this webpage is based on processed PDFs downloaded from the official website using OpenAI technology. We have taken steps to ensure accuracy, but if you identify any discrepancies or issues, please kindly notify us at pr@queeniecy.com so that we can make necessary adjustments. Thank you for your understanding and cooperation.

Yang Mulia Jurutulis

سم الله الرحمن الرحيم Bismillahirrahmanirrahim. Mesyuarat Ke-20 Majlis Mesyuarat Negara bersidang pada hari kejiga, hari ini Khamis, 19 Syaaban 1445 bersamaan 29 Februari 2024, dihadiri dengan Doa Selamat.

DOA SELAMAT

Doa Selamat dibacakan oleh Yang Dimuliakan Pehin Orang Kaya Setia Jaya Dato Paduka Haji Awang Suhaili bin Haji Metali Al-Hafiz (Imam Masjid Jame’ ‘Asr Hassanal Bolkiah).

Yang Berhormat Yang Di-Pertua

بسم الله الرحمن الرحيم Bismillahirrahmanirrahim.

نحمده و نستعينه و نستغفره kita bersyukur ke hadrat الله kerana dengan limpah rahmat dan izin-Nya jua kita dapat lagi bersama-sama hari pada pagi ini bersemayangat pertama yang ketiga di Mesyuarat Berzaman di Mesyuarat Negara. Selawat serta salam ke atas Junjungan Besar kita نبي مكرممحمد S.A.W. dan sahabat-sahabat Baginda yang mulia kaum kerabat, para sahabat serta pengikut-pengikut Baginda yang taat lagi setia hingga ke akhir zaman.

Ahli-Ahli Yang Berhormat, هذا المجلس pada hari Rabu semalam, Persidangan Majlis Mesyuarat Negara telah selesai meluluskan satu Usul yang dicadangkan oleh Yang Berhormat Penasihat Khas Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda Sultan dan Yang Di-Pertuan Negara Brunei Darussalam dan Menteri di Jabatan Perdana Menteri bagi menyembahkan sepenuh-panya menjunjung kasih Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda Sultan dan Yang Di-Pertuan Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda Sultan Haji Hassanal Bolkiah Mu’izzaddin Waddaulah ibni Al-Marhum Sultan Haji Omar 'Ali Saifuddien Sa'adul Khairi Wadgien Sultan dan Yang Di-Pertuan Negara Brunei Darussalam ke istiadat berkenaan berbagai yang telah Pembukaan Resmi Mesyuarat Pertama dari Musim Persidangan Ke-20 Majlis Mesyuarat Negara pada hari Selasa, 17 Syaaban 1445 bersamaan 27 Februari 2024.

Pada pagi ini, kita beralih pula kepada perkara yang seterusnya.

Yang Mulia Jurutulis

Perkara VI. Rang Undang-Undang yang akan dicadangkan oleh Yang Berhormat Dato Seri Setia Dr. Awang Haji Mohd. Amin Liew bin Abdullah, Menteri di Jabatan Perdana Menteri dan Menteri Kewangan dan Ekonomi II.

Yang Berhormat Yang Di-Pertua

Ahli-Ahli Yang Berhormat. Sekarang perisidangan berpindah ke Perkara VI iatu Rang Undang-Undang. Satu Rang Undang-Undang akan dicadangkan oleh Yang Berhormat Menteri di Jabatan Perdana Menteri dan Menteri Kewangan dan Ekonomi II. Saya kira Yang Berhormat Menteri berkenaan ingin membuat pendahuluan atau kenyataan tentang Rang Undang-Undang yang berkenaan ini. Silakan Yang Berhormat.

Yang Berhormat Menteri di Jabatan Perdana Menteri dan Menteri Kewangan dan Ekonomi II

Yang Berhormat Yang Di-Pertua, dengan segala hormatnya kaola memohon izin untuk mengemukakan satu Rang Undang-Undang yang bergelar: “Suatu Akta Untuk Membekalkan Sejumlah Wang Dari Kumpulan Wang Yang Disatukan bagi Perkhidmatan Tahun Kewangan 2024/2025 dan untuk memperuntukkan wang yang tersebut itu bagi maksud-maksud tertentu” untuk bacaan kali yang pertama. Terima kasih Yang Berhormat Yang Di-Pertua.

Yang Berhormat Yang Di-Pertua

Ahli-Ahli Yang Berhormat, Yang Berhormat Menteri di Jabatan Perdana Menteri dan Menteri Kewangan dan Ekonomi II sebentar tadi telah menandatangani bagi Rang Undang-Undang tersebut untuk dibaca bagi kali yang pertama.

Yang Mulia Jurutulis

Satu Rang Undang-Undang yang bergelar: “Suatu Akta Untuk Membekalkan Sejumlah Wang Dari Kumpulan Wang Yang Disatukan bagi Perkhidmatan Tahun Kewangan 2024/2025 dan untuk memperuntukkan wang yang tersebut itu bagi maksud-maksud tertentu”.

Yang Berhormat Menteri di Jabatan Perdana Menteri dan Menteri Kewangan dan Ekonomi II

أَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيْمِ Yang Berhormat Yang Di-Pertua, koala memohon izin bagi memaklumkan di majlis ini untuk mengemukakan cadangan bagi Rang Undang-Undang yang kita bacaan kali yang ketua dan berkelar: "Suatu Akta Untuk Membekalkan Sejumlah Wang Dari Kumpulan Wang Yang Disatukan bagi Perkhidmatan Tahun Kewangan 2024/2025 dan untuk memperuntukkan wang yang tersebut itu bagi maksud-maksud tertentu" pada persidangan hari ini juga.

Sesuai dengan Peraturan Majlis Mesyuarat Negara bahawa kaola ingin bercadang untuk mengemukakan cadangan Rang Undang-Undang ini untuk bacaan kali yang kedua dan ketiga pada hari ini juga. Maka kala memohon izin kebenaran Yang Berhormat Yang Di-Pertua supaya dianggap Pertaruan-Rang Peraturan Tetap Majlis Mesyuarat Negara bagi membolehkan dibuat cadangan-cadangan sedemikian pada hari ini juga. Permohonan ini adalah semata-mata bagi membolehkan majlis ini memudahkan tugas-tugasnya dengan lebih lancar dan teratur lagi.

Terima kasih Yang Berhormat Yang Di-Pertua.

Yang Berhormat Yang Di-Pertua

Ahli-Ahli Yang Berhormat, setelah saya mendengar alasan dan keterangan serta sebab yang telah dikemukakan oleh Yang Berhormat Menteri di Jabatan Perdana Menteri dan Menteri Kewangan dan Ekonomi II, maka saya izinkan supaya Pertaruran-Peraturan Tetap Majlis Mesyuarat Negara digantung bagi membolehkan Rang Undang-Undang yang bergerak: "Suatu Akta Untuk Memperelakan Wang Wang Untuk Kumulan Wang Yang Disatukan bagi Perkhidmatan Tahun Kewangan 2024/2025 dan untuk memperuntukkan wang yang tersebut itu bagi maksud-maksud tertentu", untuk dibaca bagi kali yang kedua dan ketiga menurut Syarat 48(3) Perlembagaan Negara Brunei Darussalam.

Silakan Yang Berhormat Menteri di Jabatan Menteri dan Menteri Kewangan dan Ekonomi II.

Yang Berhormat Menteri di Jabatan Perdana Menteri dan Menteri Kewangan dan Ekonomi II

بسم الله الرحمن الرحيم صاحب الجلالة الملك المعظم بادولة بروني دارالسلام نصره الله وأيده بسيدنا محمد صلى الله عليه وسلم وآله وصحبه وسلم سعادة يانغ برهمات يانغ دي-برتؤا وأعضاء المجلس الموقرين أسمع ملى يانغ برهمات في هذا اليوم كما تعلمون. بأنه قد تم تخصيص مبلغ مالي قدره

Yang Berhormat Yang Di-Pertua dan Ahli-Ahli Yang Berhormat. Tujuan Rang Undang-Undang ini adalah: "Untuk membenarkan bagi pengeluaran sejumlah $6,250,000,000 bilion dari Kumulan wang Yang Disatukan bagi Perkhidmatan Tahun Kewangan 2024/2025 dan untuk memperuntukkan wang yang tersebut bagi maksud-maksud yang dinyatakan dalam Jadual".

Oleh yang demikian, kala memohon izin libeh danhdu mengongsikan beberapa inisiatif, projek dan pencapaian serta pelanjang-belang yang didedia olah kerajaan bagi rakyat dan penduduk termasuk sektor swasta di negara ini ke arah mencapai matlamat Wawasan Brunei 2035.

Selepas itu barulah koala akan menerangkan mengenai penyediaan Rang Anggaran Belanjawan Negara bagi Tahun Kewangan 2024/2025 ini berdasarkan kepada analisa dan penilaian yang telah dibuat ke atas prospek ekonomi global dan Negara Brunei Darussalam, keutamaan perbelanjaan kerajaan serta kemampuan kewangan kerajaan untuk membiayai perbelanjaan-perbelanjaan berkenaan.

Yang Berhormat Yang Di-Pertua dan Ahli-Ahli Yang Berhormat. بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيْمِ Alhamdulillah, syukur kita panjatkan ke hadrat الله سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى kerana dengan izin dan limpah رَحْمَتْNya juga serta berkat kepimpinan, kebijaksanaan dan keprihatinan Kebawah Duli Yang Mulla Paduka Seri Baginda Sultan Haji Hassanal Bolkiah Mu'izzaddin Waddaulah ibni Al-Marhum Sultan Haji Omar 'Ali Saifuddien Sa'adul Khairi Waddien, Sultan dan Yang Di-Pertuan Negara Brunei Darussalam, kita telah mencapai peristiwa penting iaitu Ulang Tahun Yang Ke-40 Kemerdekaan Negara Brunei Darussalam.

Sebagai rakyat dan penduduk negara ini, kita haruslah rasa bersyukur dan sangat beruntung kerana dapat menikmati keamanan, kemakmuran dan kesejahteraan yang berterusan. Dalam tempoh 4 dekad ini, kita telah melihat negara kita berkeling kencaan dalam penerokaan melalui kemajuan arus penyediaan infrastruktur dan pembangunan dalam segala bidang, pendidikan yang berkualiti dan inklusif, sistem penjagaan kesihatan yang komprehensif dan hubungan baik dengan negara serantau dan antarabangsa.

Penting sekali usaha-usaha bagi mempelbagaikan ekonomi sudah nampak jelas dan ketara keberhasilannya dengan sentiasa berpandukan kepada prinsip Melayu Islam Beraja. Kemajuan yang dicapai setakat ini, walaupun agak perlahan tetapi amatlah bermakna kepada kita semua dalam mengukuh semangat untuk dijadikan sebagai titik tolak untuk kita bersama melipatgandakan lagi usaha secara berspedu.

Sektor bukan minyak dan gas kini memainkan peranan yang signifikan dalam menyumbang kepada pertumbuhan ekonomi dan menaikkan peluang pekerjaan melalui pelaburan strategik dalam sektor-sektor utama seperti hialiran minyak dan gas, pemanakan, pelancongan, perkhidmatan perniagaan, teknologi maklumat dan komunikasi.

Di samping itu, dengan usaha bersepadu untuk meningkatkan kapasiti modal insan dan keupayaan keusahawanan, negara sedang menyusikan transformasi dalam komposisi struktur dan landskap perekonomian. Peralihan ini bukan sahaja mengembangkan kemajuan negara ke arah parlimen kunjukan keberangkutaninya pada sektor minyak dan gas tetapi merupakan komitmen kerajaan untuk menjamin masa depan yang dinamik dan berdaya tahan serta memastikan kemakmuran terus dapat dinikmati oleh generasi pada masa ini dan akan datang.

Sebagai usaha berterusan dari pihak kerajaan bagi mempelbagaikan ekonomi negara, beberapa inisiatif telah pun dilaksanakan antaranya melalui pelaburan-pelaburan strategik dalam sektor huliran minyak dan gas ataupun downstream oil and gas. Sejak Wawasan Brunei 2035 dilancarkan pada tahun 2007, peningkatan dan pembinaan sektor-sektor swasta dapat dilihat telah menyumbang kepada pembangunan negara dan menghasilkan peningkatan Keluaran Dalam Negeri Kasar ataupun KDNK bagi sektor bukan minyak dan gas terutamanya melalui penubuhan syarikat-syarikat baharu Pelaburan Langsung Asing ataupun FDI antaranya di sektor hiliran minyak dan gas, pemerakanan, perkhidmatan, ICT dan pelancongan. Penubuhan syarikat-syarikat FDI ini juga telah menjana perkerjaan yang berkualiti bagi anak-anak tempatan.

Secara amnya, syarikat-syarikat FDI berkenaan berfungsi sebagai catalyst yang merangsang pelbagai aktiviti sokongan dan memberikan nilai tambah dalam negara serta menghasilkan kesan multiplier effect kepada perkembangan syarikat-syarikat tempatan yang mana lazimnya akan dapat memperoleh manfaat dari pertimbangan dan keperluan bagi pembekealan permarkinan, perbankan, pembinaan, logistik, penyelenggaraan fasiliti, pembekalan jentera dan kelengkapan dan lain-lain. Projek-projek pelaburan berkenaan juga telah mewujudkan satu landasan atau platform bagi pembinaan kepakaran warga tempatan ataupun transfer of knowledge melalui latihan dan pendidikan kepada pelbagai disiplin termasuk bidang teknikal, komersial dan pengurusan.

Seterusnya syarikat-syarikat tersebut juga dapat membantu usaha negara ke arah mengurangkan kebergantungan pada import. Oleh itu, kerajaan akan sentiasa berusaha dan meneroka peluang-peluang untuk merekrut lebih banyak FDI ke negara ini. Akan tetapi beberapa perundingan dalam fasa lanjutan (advance negotiation) bersama segenliter pelabur telah terjejas disebabkan mereka telah mengambil keputusan untuk meneliti semula perancangan untuk menjadikan Negara Brunei Darussalam sebagai tapak operasi pasca pandemik COVID-19.

Di samping itu, kerajaan juga telah dan akan terus meningkatkan kerjasama dengan syarikat-syarikat FDI dan GLCs yang sedia ada di dalam negeri untuk mempelbagaikan aktiviti-aktiviti ekonomi termasuk meningkatkan produktiviti dan penghasilan produk-produk baharu.

Selain itu, Negara Brunei Darussalam juga telah memperkukuhkan strategi FDI dengan memberi tumpuan kepada keadaan-keadaan di prosuder-prosuder bagi memudahakan cara dan mempercepatkan pelaksanaan projek dan telah menetapkan standardisatan aftercare kepada syarikat-syarikat perlaburan yang sedia ada bagi membantu dalam mengatasi apa juga cabaran yang dihadapi serta meneroka potensi pertumbuhan cadang perniagaan atau produk yang baharu.

Yang Berhormat Yang Di-Pertua dan Ahli-Ahli Yang Berhormat lain, mengukuhkan peningkatan industri dan pembinaan kesambungan (connectivity) dengan pelabur-pelabur luar, kerajaan bersama negara-negara lain, asing akan terus membuat pelaburan untuk menyediakan serta menaiktaraf infrastruktur dan ekosistem pemiagaan dan perlaburan dalam sektor perkangan dan penganalisisan seperti pelabuhan, kapal layak, pengendalian kargo dan kompleks pendaratan ikan. Dalam hal ini, satu syarikat usahasama di antara Darussalam Asset dan Guangxi Beibu Gulf International Port Group Limited iaitu Syarikat Muara Port Company Sdn Bhd (MPC) telah memulakan beberapa inisiatif bagi menampung peningkatan dalam kegiatan ekonomi di Negara Brunei Darussalam.

Alhamdulilah pada bulan April 2023, MPC telah merasmikan pelaburan pertama perkapalan kontena yang berasal secara pelaburan langsung dari Republik Rakyat China. Aktiviti sedemikian bukan sahaja akan membantu menaiktaraf jumlah perdagangan serta membuka kan pasaran baharu khususnya di antara Republik Rakyat China dan wilayah BIMP-EAGA.

Seterusnya, untuk menampung keperluan kapasiti yang semakin meningkat, MPC juga akan melaksanakan projek pembangunan dan pengubahsuaian Pelabuhan Muara - Muara Port Expansion and Renovation Project. Atil itu, kerja-kerja pembinaan akan bermula pada suku ketiga tahun 2024 ini dan akan siap pada tahun 2027.

Melalui projek ini, pihak MPC menjangkakan peningkatan volume throughput melalui Pelabuhan Muara daripada sebanyak 220,000 TEU pada masa ini kepada 500,000 TEU selelah pembinaan selesai. Dalam masa yang sama, satu projek pelaburan utama iaitu projek usaha sama antara Dana Strategic Development Capital dengan sebuah syarikat tempatan dan beberapa syarikat antarbangsa iaitu Integrated Marine Maintenance dan Decommissioning Yard yang dikenalkan oleh syarikat Anson International Sdn Bhd yang terletak di Pulau Muara Besar. Usaha sama ini telah diwujudkan untuk menyediakan perkhidmatan penyelenggaraan dan decommissioning bagi kapal-kapal yang berada di perairan negara ini termasuk decommissioning pelantar dan talaga minyak mentah, fabrication dan lain-lain.

Bagi Project Decommissioning dan Restoration, syarikat Brunei Shell Petroleum (BSP) akan bekerjasama dengan syarikat Anson International Sdn Bhd bagi decommissioning aset-aset penghasilan minyak dan gas yang telah luput secara berperingkat dalam tempoh 30 tahun yang akan datang. Aktiviti berkenaan dijangka akan dapat menghasilkan kira-kira 131,000 tan metrik besi keluli yang akan dapat diitar semula dan diguna pakai dalam pelbagai industri seperti industri perkapalan dan perkhidmatan kejuruteraan.

Pada masa ini, projek tersebut telah memasuki fasa pelaksanaan dan disasarkan untuk menerus operasi peringahan tahun 2025. Di samping itu, sebetulnya untuk mempelbagaiakan ekonomi dan beberapa syarikat pelabuhan dalam sektor hiliran minyak dan gas telah mengembangkan lagi perniagaan mereka. Antarnya, pada bulan Januari 2023, Syarikat Polygel telah mula menghasilkan bahan "Metilox" dengan menggunakan koresin dengan keupayaan pelekat hasil semental 2,500 metrik tan setahun. Metilox merupakan salah satu bahan mentah yang diperlukan bagi menghasilkan antioksidant bagi minyak motor, cecair hidrolik dan pelicin.

Pada bulan November 2023, Syarikat Brunei Methanol Company (BMC) telah melancarkan kemudahan akses kepada pembeli, yang membolehkan kimia berkenaan dibekalkan dan dijual langsung kepada pengguna pengguna atau industri tempatan. Langkah berkenaan telah dapat mengurangkan kos logistik yang dihadapi oleh pengguna-pengguna metanol seperti Syarikat Polygel.

Loji Syarikat Brunei Fertilizer Industries atau pun BFI Sdn. Bhd. telah pun dilancarkan secara rasmi oleh Kebawah Duli Yang Mulia Paduka Seri Baginda Sultan dan Yang Di-Pertuan Negara Brunei Darussalam pada 25 Februari 2023. Hasil pengeluaran daripada syarikat tersebut bagi tempoh bulan Januari sehingga Disember 2023, telah mencapai lebih daripada 957 ribu metrik ton baja urea dengan nilai USD356 juta, yang 99% daripadanya telah pun di eksport ke negara-negara rantau Asia Tenggara, Amerika Syarikat, Oceania dan sebagainya.

Syarikat HLDS Steel Sdn. Bhd. yang bertapak di Tapak Perindustrian Salambigar merupakan pengeluar paip pelbagai jenis dan kegunaan termasuk carbon welded steel pipes and poke tube bagi kegunaan industri tempatan dan pasaran luar negara.الخارج

Mulai suku kedua tahun ini, syarikat berkenaan akan memperluaskan teknologi dan keupayaan pemprosesan produknya melalui kaedah heat treatment, upset forging, trading dan sebagainya yang sebelum ini merupakan aktiviti hanya dikendalikan oleh rakan strategik Syarikat HLDS di Amerika Syarikat.

Untuk memperkembangkan lagi sektor hiliran terdapat 3 projek pelaburan yang sedang dalam perancangan.

1. Projek Pelaburan untuk memenuhkan 2 loji pemprosesan bagi pengeluaran Acid, Acidic dan Amine ataupun A4 yang akan dilab di Tapak perindustrian Sungai Liang SPARK pada tahun 2024 dan dijangka mulai beroperasi pada tahun 2027.;

2. Projek yang ditukmandulkan oleh TOTAL Energy ini akan membuka sebuah loji tenaga suria di SPARK yang dihasilkan untuk membekalkan tenaga kepada loji pemprosesan TOTAL Energy dan penghuni SPARK yang akan mula dibina pada tahun 2024 dan disasarkan beroperasi pada tahun 2026.;

3. Berikutan penandatanganan perjanjian pelaksanaan Projek Kemajuan Pulau Muara Besar Fasa Kedua antara pihak kerajaan dengan Syarikat Hengyi Industry Sdn. Bhd. penilaian lanjut dan kajian pasaran masih dilaksanakan untuk memastikan lagi kebolehlaksanaan projek ini dengan pembangunan fasiliti-fasiliti baharu dan syarikat ini akan meningkatkan kapasiti fitostop untuk menghasilkan lebih banyak produk dan memberikan lebih banyak peluang pekerjaan kepada anak-anak tempatan.

Dalam usaha mempelbagaikan industri pemakanan serta mengukuhkan sekuriti pemakanan dan menurangkan kebergantungan pada import. قد وقعت beberapa syarikat pelaburan yang sedi ada telah dan akan mengembangluaskan dan meningkatkan kapasiti pengeluaran masing-masing, antaranya:

1. Projek Kerjasama Kajian dan Penyelidikan antara Jabatan Pertanian dan AgriMakanan dengan Hunan Hybrid Rice Research Center, Republic Rakyat China telah dilancarkan bagi mengkaji kesusasteraan variety padi bagi kawasan ladang yang tidak mempunyai sistem perairan. Projek terksebut bertujuan memperkukuhkan lagi program pembiakan padi dan industri biji benih padi di negara ini;

2. Negara Brunei Darussalam melalui Syarikat Golden Chick Livestock Sdn. Bhd telah berjaya mengeskport sekitar 5.1 juta biji telur ayam ke Republik Singapura pada tahun 2023. Dalam perkara ini, Kementerian Sumber-Sumber Utama dan Pelancongan akan terus bekerjasama dengan pihak autoriti di luar negera serta para pengusaha untuk membuat penjelasan, perancangan dan persiapan yang bersesuaian bagi mengeskport ayam segar dan produk berasaskan daging dan pertanian dan perikanan untuk dieksport ke Republik Singapura dan negara-negara lain.

Syarikat Liang Farm dengan gabungan anak syarikatnya Syarikat Blue Ocean Sdn. Bhd dan Jef's Sdn. Bhd sedang giat berusaha untuk meningkatkan lagi hasil pengeluaran udang biru rostrata. Antara kerja yang dilakukan adalah pembinaan kolam-kolam ternakan di beberapa kawasan seperti di Kampung Serasa, Meragang, Mentiri dan Sungai Paku. Syarikat tersebut juga dalam proses perundingan untuk menyediakan pelaburan sebanyak $5.1 juta bagi menambah jumlah tuak-tapak yang boleh digunakan untuk meningkatkan operasi pengeluaran dan penetasan.

Syarikat Gropoint Sdn. Bhd. dari Malaysia juga telah bercadang untuk membuka sebuah Pusat Pemprosesan Makanan Laut Beku di Serasa Fisheries Center yang bertaraf antarabangsa. Projek ini akan melibatkan pelaburan sebayak $26.1 juta dan akan mempunyai kapasiti pengekularan makanan beku sebanyak 3500 – 5000 tan metrik setahun. Pembinaan pusat tersebut dijangka akan bermula pada suku ketiga tahun 2024 ini dan akan memakan masa selama 2 tahun.

Syarikat Muara International Fish Landing Sdn. Bhd. iaitu anak syarikat MPC juga telah berjaya menyiapkan kerja-kerja pembendungan dan pembangunan semula di Kompleks Pendaratan Ikan Muara, yang antara lainnya pembangunan kemudahan fasiliti cold storage yang telah pun siap dan memulakan operasinya pada bulan Disember 2023. Fasiliti ini akan dapat menyumbang kepada keperluan dan kemudahan rangkaian cold chain logistics di negara ini.

Yang Berhormat Yang Di-Pertua dan Ahli-Ahli Yang Berhormat. Sekarang kaola ingin membentuk menengai hasil daripada inisiatif-inisiatif yang telah dilaksanakan di bawah fokus keutamaan belanjawan pada tahun-tahun yang lalu yang merujuk kepada pembangunan modal insan.

Fokus ini telah berhasil membukaan banyak peluang pekerjaan kepada rakyat dan penduduk khususnya belia-belia di negara ini dan menyediakan latihan-latihan peningkatan kapasiti dan kemahiran ke arah meningkatkan produktiviti negara. Pelbagai pendekatan dan tindakan secara holistik dan bersepadu telah dan sedang dilaksanakan bersama agensi-agensi yang berkaitan termasuklah meningkatkan kebolehpasaran belia yang melalui pendidikan dan latihan kemahiran.

Sokongan untuk entrepreneurship, keusahawanan dan perusahaan mikro, kecil dan sedangberan perusahaan lebih banyak peluang pekerjaan baharu di sektor swasta melalui pelaburan strategik dalam sektor-sektor hirilan dan industri permarkaan dan agroptanian seperti mana yang dikenal pasti dan telah diongkakksikan sebitar tadi.

Dalam bidang pendidikan, negara telah memperolehi keputusan PISA atau Program for International Student Assessment atau Program Penilaian Pelajar Antarabangsa 2022, di mana adalah negara Brunei Darussalam adalah salah satu dari tiga negara tertaus dari negara-negara ASEAN yang ikut serta. Dalam semua domain PISA 2022, dengan peningkatan sebanyak 2 plus score dalam Matematik, 21 score dalam membaca dan 15 score dalam Sains berbanding PISA 2018. Pencapaian ini adalah hasil daripada usaha gigih para pendidik di negara ini dalam membentu semula pekerja mencapai poitenm marka sepenuhnya.

Bagi membentuk masa depan tenaga kerja di negara ini, Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda Sultan dan Yang Di-Pertuan Negara Brunei Darussalam telah mengumumkan titah perkenan ke atas isi kandungan Manpower Blueprint yang diterajui oleh Kementerian Pendidikan dan Manpower Planning and Employment Council (MPEC). Manpower Blueprint adalah sebagai garis panduan dan hala tuju bagi agensi pelaksana dan pihak berkepentingan ke arah pencapaian matlamat Wawasan Brunei 2035, terutamanya matlamat satu iaitu melahirkan rakyat yang berpendidikan, berke­mahiran tinggi dan berjaya.

Pemberian Manpower Blueprint akan dilaksanakan dalam tahun 2024 ini kepada kementerian-kementerian, jabatan-jabatan, pihak swasta, institusi pengajian tinggi dan pihak-pihak yang berkepentingan. Dalam menangani mismatch di antara pembekalan dan permintaan tenaga kerja secara berkesan, Manpower Industry Steering Committee (MISC) akan terus menyediakan program serta inisiatif bagi memastikan bekalan tenaga kerja tetap mendah alai sejajar dan sepadan dengan peluang pekerjaan yang tersedia.

Dalam masa yang sama, MISC juga melaksanakan inisiatif dan strategi yang akan dapat mengatasi manjang isu pengangguran bagi jangka masa panjang termasuk penjajanan pekerjaan bagi disenfranchised atau foreign workers dan penyediaan kursus melalui upskilling dan reskilling. Setakat ini, MISC telah menjalankan program-program kerjaya di bawah sektor-sektor hospitaliti dan pelancongan, pembinaan, ICT, tenaga, pengangkutan dan logistik. Beberapa program akan dilaksanakan pada tahun 2024 ini.

Antaranya adalah seperti di bawah sektor tenaga kursus juruteknik elektrik dalam solar photovoltaic secara rintis akan dilancarkan pada bulan Julai 2024. Di bawah sektor hospitaliti dan tourism,

MISC akan menyediakan competency framework bagi 4 jenis jawatan iaitu:

1. Bellboy;
2. Telephone Operator;
3. Demi Chef; dan
4. Chef De Partie.

Di samping itu, satu program latihan juga akan diadakan khusus bagi pemadu pelancongan ataupun tourist guide yang berkelayakan untuk menjalani pendidikan pelancong yang berdaftar. Di bawah sektor infokomunikasi dan teknologi, Program TechnisPrene akan dijalankan yang mana seramai 50 orang akan tempatan dijangka akan mengikuti latihan bagi jawatan IT Technician dan Network Technician.

MPEC juga telah memperkenalkan beberapa program dan inisiatif seperti berikut:

1. Structure Apprenticeship Program (SAP) bagi memperolehi skill, keyan dan pendedaran bagi bidang kerjaya yang tertentu.

2. Program pertama adalah clinical supervisory program bagi graduan baru dalam bidang Allied Health Professionals dengan kerja­ sama bersama Kementerian Kesihatan. Kohort pertama bagi program ini akan berjalan selama 18 bulan mulai suku pertama tahun 2024 secara latihan sambil bekerja atau on-the-job training untuk seramai 30 orang peserta.

3. Program Study in Professional Institution (SPIN) dalam bidang accountancy yang mana pada masa ini dalam sesi pengajian kohort yang ke3.4 telah bermula pada bulan Januari 2024. Pada masa ini, MPEC sedang meneroka peluang untuk mengembangluskan kursus-kursus professional dalam bidang yang berlainan mengikut keperluan industri di bawah program ini.

4. Program SkillPlus untuk memberi peluang dan bantuan pembayaran kepada pencari kerja tempatan untuk melatih semula dan meningkatkan kemahiran sebanyak 13 bidang di dalam program tersebut telah dikemas kini selaras dengan keperuntukan ispad industri sejarah memastikan ia adalah sejajar dengan Economic Blueprint dan Manpower Blueprint. Untuk menenuhi permintaan yang sentiasa meningkat khususnya dalam bidang pendidikan teknikal dan vokasional serta memperkasai kapasiti dan kemahiran tenaga kerja, Skim Pendidikan Latihan Teknikal dan Vokasional ataupun TVET telah diperkasakan khusus bagi pelajar lepasan di peringkat 'O', yang mempunyai 3 'O' dan ke bawah, untuk mengikuti pengajian di institusi-institusi peningkat tinggi swasta. Setakat ini, sebanyak 2 pengambilan telah dilakukan yang mana seramai 141 orang telah mengikuti program ini. Sebagai satu langkah untuk meningkatkan kesejahteraan pekerja di negara ini, perintah pekerjaan upah minimum 2023 telah diperkenalkan dan diukutseksakan pada 12 Januari 2023 untuk menetapkan kos kadar gaji minima BND$500.00 sebulan yang perlu dibayar oleh majikan kepada setiap pekerja. Dalam hal ini, para majikan diberikan tempoh peralihan selama 6 bulan dari tarikh penguatkuasaan. Perintah berkenaan untuk meningkatbil langkah persediaan yang berasaskan. Dasar gaji minumum akan dilakukan kepada semua industri secara berfasa yang bermula dengan fasa pertama, iaitu Industri Perbankan dan Kewangan dan Industri Infokomunikasi dan Teknologi.

Kerajaan juga menyedari bahawa terdapat isu kekurangan jururawat dan kepelaian untuk meningkatkan lebih ramai lagi pekerja dalam sektor kesihatan. Oleh itu, JPMC College of Health Sciences Sdn. Bhd. telah didarkan pada bulan Ogos 2023 yang merupakan sebuah kerjasama antara Jerudong Park Medical Centre Sdn. Bhd. dan Far Eastern University dari Republik Filipina. Bagi Tahun Akademik 2023/2024 seramai 137 pelajar sedang menjalani kursus asas dalam bidang sains (Foundation in Science certificate) dan sesuai 70 pelajar sedang mendalami kursus Sarjana Muda dalam Kejururawatan (Bachelor of Science in Nursing).

Di samping inisiatif-inisiatif yang dihasratkan tadi, Skim Persaraan Kebangsaan (SPK) yang dilaksanakan pada bulan Julai 2023 yang lalu menggalakkan para pekerja untuk berkhidmat dan terus produktif bagi membolehkan mereka menerima pendapatan semasa bersara dengan lebih baik dan توك دان setiap hujat serta perindungan manfaat turunan juga boleh dirasai oleh tanggungan-tanggungan ahli. Skim ini adalah inclusive yang bukan sahaja memberikan manfaat kepada pekerja dalam sektor swasta dan kerajaan malah juga termasuk masyarakat yang produktif dalam sektor bukan formal atau bekerja sendiri. Berkuatan pelaksanaan skim ini sebanyak 93% ahli atau seramai 178,775 ahli telah menikmati skim توك برهاد baru ini SPK telah dijangka 2024 Best of The Best Award yang telah dikolakan oleh Asia Asset Management di bawah kategori Most Improved Pension Fund di rantusai ASEAN.

Yang Berhormat Yang Di-Pertua dan Ahli-Ahli Yang Berhormat. Dalam meneruskan perjalanan menuju Wawasan Brunei 2035, pada tahun-tahun ke hadapan kita akan menghadapi set lebih banyak cabaran seperti kemajuan pesat dan transformasi teknologi maklumat, peningkatan ancaman siber, ancaman perubahan iklim dan pencemaran alam, perubahan sosial dan demografi dan ketidkstabilan geopilitik, evolusi dalam pendidikan dan pembangunan kebajikan, cabaran kesihatan dan cara menangani bencana yang di luar kuwasa kita. Tambahan pula sebagai sebuah negara yang terbuka dan bersaiz kecil kita tidak terlepas daripada faktor luaran ini dan kesannya masih lagi di rasai dalam beberapa sektor sehingga kini.

Di sebalik cabaran-cabaran tersebut, kita seharusnya mengambil peluang dan menjadikannya sebagai batu loncatan untuk transformasi, inovasi dan kemajuan yang antaranya melalui hubungan yang baik dengan rakan kongsi serantau dan antarabangsa bagi meningkatkan akses kepada pasaran barrah. Kala yang serba segala ini produkdt ilmiah bersatu serta mengambil langkah-langkah persiapan yang holistik melalui kolaborasi erat antara semua pihak melalui pendekatan Whole of Nation dengan penuh dedikasi dan komitmen kita akan dapat memapbang sebuah negara yang akan dapat memberikan inspirasi dan menunjut semangat kepada generasi yang akan datang.

Yang Berhormat Yang Di-Pertua, توك دان ekonomi dunia telah bersuar pulih pasca pandemik COVID-19 dan alam keadaan inflasi stabil berikutan penurunan kadar lebih seberak konstan dan penubuhan ekonomi yang resilien khususnya dalam 6 bulan terakhir tahun 2023. Ini disumbangkan oleh faktor-faktor yang mempengaruhi pertimaaan dan pembekalan dan ekonomi umatn berikut peningkatan penbelanjaan oleh entiti swasta dan kerajaan. Peningkatan ketersediaan tenaga buruh, kecepatan rantai bekenalan serta penurangan kos tenaga dan komoditi.

Berikutkan prospek penubuhan positif dan resilien ini yang dijangka akan berterusan pada tahun 2024, pihak International Monetary Fund (IMF) melalui laporan World Economic Outlook Update keluaran bulan Januari 2024 telah menyemak semula unjuran penubuhan global bagi tahun 2024 kepada 3.1% berbanding unjuran awal 2.9%. Manakala unjuran bagi tahun 2025 masih dikalkalkan iaitu bertembang pada kadar 3.2%. Walaupun bagaimanapun, kadar pertumbuhan duniajarukan adalah sederhana dan masih di bawah protata penubuhan bagi tempoh antara tahun 2000 ke 2019, iaitu sebanyak 3.8%.

Berkemungkinan berdepan dengan cabaran-cabaran dan ketidakstabilan disebsabkan oleh kesian daripada perjalokanan geopolitik yang berpanjangan. Tekanan inflasi global, risiko ketidakstabilan kewangan global dan peningkatan kesan buruk perubahan iklim. Berikutan dengan unjuran pertumbuhan ekonomi global ini pihak IMF telah meramalkan jumlah perdagangan global (global trade volume) berkembang pada kadar 3.3% bagi tahun 2024 dan 3.6% bagi tahun 2025. Unjuran ini masih di bawah protata sebanyak 4.9 %. Prospek pertumbuhan akan terus cenderung ke arah pertumbuhan yang perlahan disebabkan peningkatan halangan perdagangan (trade barriers) dan perpecahan geoeconomonic ataupun geoeconomic fragmentation.

Pihak Energy Information Administration (EIA) melalui laporan bulan Februari 2024 telah melaporkan bahawa harga minyak brand secara protata telah meningkat kepada kadar USD80 setong pada Januari 2024 ini antaranya disebabkan oleh ketidakketentuan yang padaBlah keadaan bekalan dan penghantaran minyak kunai berikutan konflik di Timur Tengah dan Laut Merah. EIA seterusnya meramalkan bahawa harga minyak dunia akan meningkat kepada sekitar USD80 ke USD85 setong sebelumnya menurun kepada USD78 setong pada tahun 2025 disebabkan oleh ramalan peningkatan inventori minyak global.

Yang Berhormat Yang Di-Pertua dan Ahli-Ahli Yang Berhormat, kaola seterusnya ingin mengongsikan rasa ekosmosi negara yang berjoumng kepada aktiviti-aktivii ekonomi domestik, prestasi projek-projek pelaburan langsung asing (FDI) yang sedia ada dan kemajuan pelaksanaan projek FDI baharu.

Bagi keseluruhan tahun 2023, كمبيوتر penubuhan KDNK Negara kadar penubuhan adalah sebanyak 1.4%. Peningkatan ini katan didorong oleh pertumbuhan yang berterusan dari sektor bukan minyak dan gas yang mana meningkat pada kadar 4.5%. Peningkatan bagi sekto ini adalah antaranya disebabkan oleh peningkatan subsektor seperti pengangkutan udara, kewangan dan pembinaan.

Walau bagaimanapun, sektor minyak dan gas mencatatkan penurunan sebanyak 2.0%. Di samping itu bagi tahun 2024, Kementerian Kewangan dan Ekonomi mengunjurkan kadar pertumbuhan KDNK Negara diantara 3.3% hingga 4.0% Unjuran tersebut adalah mengambil kira peningkatan sektor minyak dan gas kehutanan perkilangan dan pada pengeluaran minyak mentah dan gas asli. Sektor bukan minyak dan gas juga menunjukkan peningkatan yang antara lain disumbang oleh subsector seperti pembuatan produk petroleum dan kimia, ternekan, perikanan dan pengangkutan udara.

Manakala, pihak IMF, ASEAN+3 Industry Macroeconomic Research Office (AMRO) dan Asian Development Bank (ADB) telah mengunjurkan penubuhan ekonomi yang positif bagi Negara Brunei Darussalam pada tahun 2024 iaitu masing-masing pada kadar 3.5%, 2.4% dan 2.5%. Unjuran tersebut adalah mengambil kira peningkatan usaha-usaha mempelbagaikan ekonomi khususnya pengeluaran produk sektor hiliran minyak dan gas serta aktiviti-aktiviti berkaitan dari Syarikat Hengyi Industries Sendirian Berhad, Syarikat Methanol Brunei (BMC) dan Syarikat Brunei Fertilizer Industries Sendirian Berhad (BFI). Namun di sebalik unjuran positif ini, negara dijangka turut terkesan daripada impak ketidakpastian dan beberapa risiko yang berkemungkinan akan menjejaskan momentum pertumbuhan ekonomi negara. Kadar inflasi global bagi tahun 2023 telah meningkat sebanyak signifikan iaitu pada kadar 6.9%, secara daripada peningkatan ini turut dirasai di negara ini memandangkan kira-kira 70% daripada bekalan dan barangan negara adalah diimport.

Walau bagaimanapun, (missing jawi words) melalui usaha bersama beberapa agensi kerajaan, inflasi negara bagi tahun 2023 hanya meningkat pada kadar yang rendah iaitu 0.4% di bawah peningkatan harga makana sebanyak 2.7%.

Oleh itu, negara akan terus berusaha bagi menghasilkan beberapa produk bagi menggalkaan penggantian import (Import Substitution) dan seterusnya bagi memperbanyakkan pilihan barangan. Ini adalah termasuk inisiatif syarikat dihanyarinta International Corporation dengan kerjasama Syarikat Western Foods & Packaging Sendirian Berhad (WFP) yang telah pun melancarkan minyak masak sayuran tempatan yang pertama di bawah jenama Brune halal Foods.

Dalam hubungan ini, kita perluhk menemuskkan usaha-usah untulk mempelbagaikan lagi ekonomi negara untuk mencapai matlamat-matlamat di bawah Wawasan 2035, khususnya Matlamat Ke-3 iaitu Ekonomi Yang Dinamik Dan Berdaya Tahan.

Yang Berhormat Yang Di-Pertua dan Ahli-Ahli Yang Berhormat, seterusnya izinkan kohla mengemukakan kedudukan fiskal kerajaan bagi Tahun Kewangan 2022/2023. Kerajaan telah mencatatkan kutipan hasil pendapatan sebanyak 6.35 billion iaitu peningkatan 33.1% kebanding $4.77 billion pada Tahun Kewangan 2021/2022.

Peningkatan ini adalah berikutan kenaikkan harga minyak dunia pada tahun 2022 yang secara pro rata berada pada paras melebihi USD$90 setong. Dari segi perbelanjaan pula, kerajaan juga telah mencatatkan peningkatan sebanyak 5.3% kepada $6.08 bilion berbanding dengan $5.78 bilion pada Tahun Kewangan 2021/2022.

Walaupun bagaimanapun, syukur الحَمْد لِلّهِ kerajaan telah berjaya merekodkan lebih belanjawan (budget surplus) sejumlah $260.46 juta setelah merekodkan defisit belanjawan berturut-turut sejak Tahun Kewangan 2019/2020.

Bagi keudukan fiskal kerajaan untuk Tahun Kewangan 2023/2024 pula, berikutan dengan harga minyak dunia yang melebihi USD$80 setong serta pengeluaran minyak dan gas yang menurun disebabkan penutupan berjadual bagi aktiviti-aktiviti penyelenggaraan. Unjuran hasil pendapatan kerajaan bagi Tahun Kewangan 2023/2024 adalah dikemaskan kini kepada $3.22 bilion berbanding anggaran asal sebanyak $2.99 bilion. Manakala perbelanjaan kerajaan bagi Tahun Kewangan 2023/2024 adalah diunjurkan berjumlah $5.92 bilion berbanding dengan $5.96 bilion yang telah diperuntukkan pada Tahun Kewangan 2023/2024.

Unjuran ini adalah mengambil kira tambahan peruntukan yang dijangkakan pada Tahun Kewangan 2024/2025 antara lainnya untuk membiayai perbelanjaan-perbelanjaan di bawah Perkhidmatan Ramajaan dan sejumalah $2.1 juta untuk membiayai pemberian bagi pemakaian demawah Kementerian Hal Ehwal Ugama. Namun demikian, Perbelanjaan Kemajuan diunjurkan berjumlah $373.82 juta berbanding dengan $500 juta yang telah diluluskan.

Antaranya disebabkan oleh beberapa perkara seperti penelitian semula keperluan perbengkelan (user requirement) dan skop projek.

Oleh itu, berasaskan kepada anggaran kutipan hasil dan perbelanjaan seperti yang koala kongsikan sebentar tadi, kerajaan dijangka akan merekodkan defisit belanjawan sebanyak $2.7 bilion pada Tahun Kewangan 2023/2024.

Yang Berhormat Yang Di-Pertua dan Ahli-Ahli Yang Berhormat, seterusnya sukacita koala mengongsikan bahawa dengan berdasarkan unjuran-unjuran serta arah tuju ekonomi dunia pada masa ini dengan mengambil kira tahap pengeluaran minyak negara, anggaran hasil kerajaan bagi Tahun Kewangan 2024/2025 diunjurkan berjumlah $3.26 bilion, $2.47 bilion atau 75% adalah hasil daripada sektor minyak dan gas, dan $793.52 juta atau 25% adalah hasil daripada sektor bukan minyak dan gas.

Pecahan hasil-hasil tersebut antaranya:

1. Kutipan hasil cukai-cukai yang keseluruhannya berjumlah $228.17 juta. Antaranya $197 juta dari cukai pendapatan syarikat-syarikat dan cukai setem, $14.1 juta daripada lesen kenderaan di bawah Jabatan Pengangkutan Darat dan $12.0 juta dari cukai-cukai di bawah lembaga-lembaga bandaran,;

2. Sebanyak $103.7 juta dari kutipan duty import dan excise Jabatan Kastam dan Eksais Diraja,;

3. Hasil dari yuran dan caj yang keseluruhannya berjumlah $230.67 juta. Antaranya daripada caj untuk Perkhidmatan Elektrik dijangkarkan berjumlah $165.2 juta, dari Kementerian Kesihatan dijangkarkan berjumlah $11 juta daripada yuran dan caj perkhidmatan hospital, dan dari Jabatan Imigresen dan Pendaftaran Kebangsaan dijangkarkan berjumlah $10 juta dari perkhidmatan-perkhidmatan imigresen.;

4. Hasil daripada pendapatan sewa dan komersial dari jualan barangan dan perkhidmatan yang keseluruhannya berjumlah $98.7 juta. Antaranya dari Jabatan Kemajuan Perumahan dijangkarkan berjumlah $60.2 juta dan Jabatan Kerja Raya dijangkarkan berjumlah $26.8 juta; dan

5. Seterusnya hasil daripada pendapatan kewangan yang keseluruhannya berjumlah $102.2 juta iaitu sebanyak $61.73 juta dari pulangan pelaburan dan simpanan, dan sebanyak $40.49 juta dari hasil yang berlebihan dari badan-badan kawalan.

Dalam kesempatan ini, sukacita koala kongsikan bahawa dengan pengenalan Charge of Account yang baharu mulai Tahun Kewangan 2024/2025, Kategori Gaji Kakitangan akan diubah menjadi Kategori Emolumen yang merangkumi Peruntukan Gaji, Elaun-Elaun dan Caruman. Bukan sahaja bagi pegawai-pegawai dan kakitangan yang berjawatan tetap, tetapi juga bagi yang dalam jawatan gaji hari. Selain itu, kesemua elaun di bawah Kategori Perbelanjaan Berulang-Umum akan dipindah di bawah Kategori Emolumen.

Oleh itu, sejumlah $6.25 bilion dicadangkan untuk membiayai perbelanjaan kementerian-kementerian dan jabatan-jabatan kerajaan, iaitu:

1. Sejumlah $2.29 bilion untuk membiayai Emolumen termasuk gaji, faedah perkhidmatan, kemudahan-kemudahan lain dan caruman majikan.;

2. Sebanyak $2.40 bilion adalah untuk membiayai Perbelanjaan Berulang-Umum.;

3. Sejumlah $500 juta dipertuntukan untuk membiayai sebenarnya 305 projek-projek pembangunan di bawah RKN-12. Bagi tempoh RKN-12 yang akan bermula pada tahun kewangan 2024/2025 dan akan berakhir pada tahun 2029/2030, Jabatanrakan Kesteringin RKN yang dipengeruskan oleh Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda Sultan dan Yang Di-Pertuan Negara Brunei Darussalam telah meluluskan sebanyak $4 bilion untuk membiayai 305 buah projek di pelbagai sektor dan kluster ekonomi.;

4. Selebihnya untuk dan membiayai perbelanjaan yang dikawal Tajuk Perbelanjaan V Bawah.

Oleh itu, berdasarkan kepada anggaran hasil dan perbelanjaan koala nyatakan tadi, maka kerajaan dijangka akan mengalami defisit belanjawan berjumlah kira-kira $2.99 billion. Unjuran defisit ini akan semakin meningkat di masa ke semasa berdasarkan kepada tahap pengeluaran minyak dan gas negara, harga minyak dunia, kadar pertukaran mata wang dolar Amerika Syarikat, hasil pendapatan dari sektor bukan minyak dan gas dan perbelanjaan sebenar kerajaan.

Yang Berhormat Yang Di-Pertua dan Ahli-Ahli Yang Berhormat, kaola akan beralih kepada tema belanjawan negara bagi Tahun Kewangan 2024/2025. Tema Belanjawan pada Tahun Kewangan 2023/2024 iaitu ‘Bersatu Membina Masa Depan Yang Lebih Makmur’ atau 'Building A Prosperous Future Together' adalah untuk dikekalkan dan dilanjutkan bagi tempoh 2 tahun lagi bermula Tahun Kewangan 2024/2025 hingga 2025/2026.

Ini adalah untuk memastikan kesinambungan dan penyesajaran serta penilaian dalam jangka masa sederhana ke arah mencapai dasar-dasar dan matlamat-matlamat perbelanjaan yang telah disasarkan sebelum ini dan membolehkan agensi-agensi kerajaan untuk terus berusaha memajukan inisiatif-inisiatif dan projek-projek sama ada yang telah dirancang atau dalam pelaksanaan.

Tema ini akan memfokuskan kepada 3 keutamaan (prioriti) yang baharu bagi Tahun Kewangan 2024/2025:

1. Meningkatkan Kesejahteraan dan Produktiviti Awam.;

2. Mempuk Kepelbagaian Ekonomi Yang Mampan.; dan

3. Pembangunan Modal Insan Yang Dinamik dan Berwawasan.

Seperti yang pernah kaola kongsikan semasa Mesyuarat Pertama dari Musim Permesyuaratan Ke-19 Majlis Mesyuarat Negara pada 6 Mac 2023. Tema ini adalah sebagai komitmen kerajaan untuk membina asas ekonomi yang dinamik dan berdaya tahan ke arah pertumbuhan ekonomi yang mampan bagi mencapai Wawasan Brunei 2035.

Oleh itu keutamaan akan terus diberikan untuk meningkatkan usaha dalam merangsang pertumbuhan dan memperbaikkan ekonomi negara, meninggalkan ekstrem perjuaan dan pelaburan yang lebih kondusuf untuk menarik lebih banyak pelaburan yang berkualiti dan bermanfaat kepada negara ini. Ini juga termasuk penjelibtatan syarikat-syarikat berkatian kerajaan atau GLC’s.

Usaha-usaha sedemikian penting untuk menjalana peluang pekerjaan berkualiti bagi penduduk tempatan khususnya di sektor swasta. Kerajaan juga akan terus menyokong pendedayaan infrastruktur berkualiti, muah tindakas bagi kemudahan aktitviti perokonomian, perniagaan dan perindustrian.

Di samping itu, kerajaan akan membukukan usaha-usaha bagi menyediakan pendidikan yang berkualiti dan inclusive ke arah melahirkan anak tempatan yang berkeamhiran, marketable, employable and future ready, sesuai dengan keperluan dan permintaan industri-industri yang dikembangkan agar dapat menyumbang kepada produktiviti negara.

Yang Berhormat Yang Di-Pertua. Koala akan menghuraikan secara ringkas keutamaan-keutamaan berkenaan satu per satu termasuk perkembangan dan pencapaianya:

1. Meningkatkan kesejahteraan dan produktiviti awam. Fokus pertama ini merupakan komitmen kerajaan untuk memelihara kesejahteraan dan kebajikan rakyat dengan meletakkan asas kepada penduduk yang lebih sihat, berpendidikan dan produktif agar generasi semasa dan akan datang dapat sama-sama menyumbang kepada kestabilan sosioekonomi negara ke arah masa depan yang lebih makmur. Kerajaan juga akan terus melabur kepada pembangunan infrastruktur dalam meningkatkan kualiti hidup rakyat dan penduduk yang meliputi pelbagai sektor termasuk pengangkutan, telekomunikasi dan kemudahan asasi seperti pembekalan air dan elektrik, memperluaskan rangkaian perkhidmatan dan penyediaan perumahan negara.

   Oleh itu, beberapa peruntukan telah disediakan di bawah fokus ini:

   1. Bagi memenuhi permintaan bekalan elektrik yang semakin meningkat dan memastikan bekalan yang mencukupi, berikut serta reliable Harga Rancangan sebanyak $400 juta secara keseluruhan diperuntukkan bagi melaksanakan sebanyak 36 buah projek di bawah RKN-12 termasuk pembinaan janakulasa Combined Cycle Bukit Panggal Phase 2, serta menaik taraf dan mengukuhkan sistem rangkaian di seluruh negara.;

   2. Bagi memastikan rakyat mempunyai tempat kediaman yang selesa, penyamaan perumahan yang selamat, berkualiti dan mampu untuk dimiliki, kerajaan telah menyediakan Harga Rancangan sebanyak $277 juta untuk melaksanakan 9 buah projek di bawah RKN-12 untuk meningkatkan penyediaan perumahan negara. Antaranya di Kampung Lugu Fasa 2B, Kampung Rimba Fasa 6, Kampung Salambigar, Kampung Lumut Fasa 7 dan Kampung Tanah Jambu.;

   3. Bagi pembekalan air yang bersih secara lebih efektif dan reliable kepada orang ramai, kerajaan akan memperuntukkan Harga Rancangan sebanyak $261.1 juta di bawah RKN-12 untuk menaik taraf dan memperbaiki sistem loji-loji dan kolam-kolam rawatan serta sistem saliran pembentungan di seluruh daerah.

Pada masa yang sama, sejak penggabungan infrastruktur rangkaian telekomunikasi pada tahun 2019, Syarikat Unified National Network Sendirian Berhad (UNN) telah melaksanakan kerja-kerja peningkatan dan penambahbaikan terhadap infrastruktur untuk rangkaian mobile yang mana perkhidmatan rangkaian 5G telah disediakan dengan liputan di keempat-empat daerah dan kelajuan sehingga 1000mbps di kawasan-kawasan tumpuan (high density area).

Syarikat UNN juga telah berupaya meningkatkan liputan internet termasuk memperluaskan fibre broadband ke kawasan luar bandar di mana liputan fixed broadband penetration telah mencapai 91% berbanding 50% pada tahun 2020.

Dengan penggabungan infrastruktur tersebut, juga telah dapat menurunkan harga broadband untuk pelan telefon sebanyak 55% secara pro rata dan ini sekali gus meningkatkan penggunaan atau pelanggan internet dan dapat mengurangkan kos operasi perniagaan di negara ini. Sebagai misalan, bagi harga fixed broadband tanpa had yang sebelum ini adalah pada kadar \$459 dengan kelajuan 100mbps keperdana \$169 pada kelajuan 500mbps pada masa ini.

Bagi tawaran pelan postpaid pula, sebelum ini pelan \$55 hanya memberikan pelanggan data sebanyak 7.5GB sahaja manakala pada masa ini pelanggan boleh mendapat data yang lebih banyak iaitu 30GB dengan harga \$50 sahaja. Ini akan dapat membantu dalam memperkukuhkan pertumbuhan pendigitalan Negara Brunei Darussalam ke arah menjadi sebuah smart nation.

Dalam memenuhi keperluan perkhidmatan ICT yang semakin meningkat, Syarikat UNN sedang membina sebuah pusat pangkalan data (data center) yang bertempat di kawasan Tungku sebagai pembahasan kapasiti kepada pusat-pusat pangkalan data yang sedia ada. Pusat pangkalan data yang baharu ini akan dapat membantupan sehingga 500 buah rack termadung 112 rack yang sedia ada dan seterusnya akan mendapatkan pensijilan Tier 3 pada awal tahun 2023.

UNN juga telah berjaya memperolehi Pensijilan Pelawian Antarabangsa (ISO/IEC 27001:22) pada Mac 2023 bagi perlindungan kerahsiaan, integriti dan ketersediaan bagi aset dan sistem data dan maklumat organisasi yang diktiraf di peringkat peringkat global. Kerajaan akan terus memberi keutamaan kepada insiatif-insiatif ke arah Kepelan Transformasi Digital bagi meningkatkan kecekapan prestasi dan produktiviti perkhidmatan awam untuk memastikan rakyat menerima perkhidmatan yang berkualiti tinggi, mudah diakses dan responsif yang memenuhi keperluan. Ke arah itu, kerajaan akan terus menyediakan peruntukan-peruntukan seperti berikut:

1. Bagi meningkatkan lagi produktiviti dan keberkesanan pengurusan kes-kes mahkamah, kerajaan akan menyediakan harga rancangan sebanyak $19.4 juta secara keseluruhan di bawah RKN-12 untuk melaksanakan 3 buah projek iaitu Sistem Pengurusan Elektronik Kes Badan Kehakiman 2.0, Sistem Pengurusan Mahkamah Syariah 2.0 dan Sistem Technology Courts.

2. Bagi penyediaan pangkalan data-data yang komprehensif termasuk pengurusan aset dan pentadbiran baik penyelarasan amanah jabatan. Kerajaan akan menyediakan harga rancangan sebanyak $29.4 juta secara keseluruhan di bawah RKN-12 untuk melaksanakan 4 buah projek iaitu antara lainnya ProjeK Permitaan Utiliti, Projek MoD Integrated Platform, Projek Sistem Aset dan Infrastruktur Kerajaan dan Sistem Permohonan Perumahan dan Bil Atlas Talian; dan;

3. Bagi penyediaan sistem maklumat untuk penyimpanan dan pengurusan rekod data termasuk data pelajar dan tenaga pengajar, maklumat mengenai sekolah-sekolah, pengurusan kelas-kelas dan pengurusan kejohanan sukan, penuhut, kerajaan akan menyediakan harga rancangan sebanyak $21.2 juta secara keseluruhan di bawah RKN-12 untuk melaksanakan 3 buah projek iaitu Sistem Pengurusan Pendidikan Kebangsaan, Education Data Management System dan School Enteprise Resource Planning System.

Keutamaan juga akan terus diberikan kepada mengukuhkan lagi sistem kesihatan negara bagi meningkatkan lagi keupayaannya untuk bertindak balas secara berkesan dan lebih responsif terhadap apa jua keperluan kesihatan dan sebarang perubahan atau cabaran-cabaran paradigm kesihatan pada masa ini dan masa depan. Ini termasuk memastikan semua peralatan diagnostik yang diperlukan, peralatan perubatan, stok ubat-ubatan dan sumber tenaga manusia yang mencukupi. Negara juga tidak terkecuali daripada kos penjagaan kesihatan yang kian meningkat dan ketara sejak beberapa tahun kebelakangan ini. Ia didorong oleh pelbagai faktor termasuk kebat-kebant dan rawatan perubatan dan unikkan harga ageing population dan epidemi perlanggaran kesihatan yang semakin kompleks.

Oleh itu, kerajaan sentiasa menekankan kepentingan penjagaan dan pencegahan awal serta dengan mengutamakan gaya hidup sihat dapat membantu mengurangkan penyakit-penyakit kronik dan seterusnya mengurangkan tekanan pada sistem penjagaan kesihatan kita. Ke arah itu, beberapa peruntukan akan disediakan bagi mendukung sektor kesihatan. Antaranya, harga rancangan berjumlah $25.563 juta secara keseluruhannya di bawah RKN-12 bagi pembangunan prasarana-prasarana perubatan dan kesihatan antaranya pembinaan blok baharu Hospital Raja Isteri Pengiran Anak Hajjah Saleha, peniagaftaran Hospital Suri Seri Begawan Kuala Belait, pembinaan blok baharu Masinal Rujukan dan pembinanan Pusat Kesehatan Bandar Seri Begawan dan Jabatan Perkhidmatan Makmal. Harga rancangan berjumlah $62.5 juta bagi pelaksanaan projek Sistem Bru-HIMS 2.0 yang juga termasuk System Intellegence Electronic Medical Record, Intelligence Care Plan and Clinical Pathway Recommendation dan sistem data yang berstruktur.

Sejumlah $25.8 juta secara keseluruhan akan disediakan bagi pemeliharan sistem Bru-HIMS dan pembaharuan ciri-ciri dan keupayaan sistem BruHealth seperti Diabetic Management System, Online Appointment serta Consultation.

Sejumlah $26.87 juta keseluruhan telah diperuntukkan untuk memastikan penyediaan perkhidmatan yang berkualiti dan memenuhi keperluan kesihatan masyarakat. Antaranya, $10 juta untuk menggantikan perkhidmatan sokongan klinikal dan bukan klinikal, $7.2 juta untuk perkhidmatan kaktiangan Jururawat dan personal merkmal dari Jendurong Park Medical Centre (JPMC) dan $3.9 juta untuk perkhdmatan belakang manakan dan minuman pesakit di hospital-hospital seluruh negara.

Sejumlah $89 juta akan terus disediakan secara keseluruhan bagi pembelian ubat-ubatan, barangan guna habis perubatan dan keperluan ujian-ujian makmal untuk hospital-hospital, pusat-pusat kesihatan dan jabatan-jabatan perkhidmatan.

Peruntukan bagi pembayaran perkhidmatan perubatan rawatan sakit jantung di Jerudong Park Medical Centre, Pusat Kanser Brunei dan Brunei Neuroscience Stroke and Rehabilitation Centre dipindaiah dari Kementerian Kewangan dan Ekonomi kepada Kementerian Kesihatan dan disusunayd ditambah sejumlah $120 juta daripada $30 juta kepadla $150 juta. Tujuan penambahan adalah untuk meninggatkan amaniditiabah terhadap keberkesanaan dan kecekapan perubatan kejit bantai rawatan-rawatan perubatan luar di samping memberikan gambaran lengkap terhadap kos sebenar penjagaan kesihatan yang menyeluruh.

Seterusnya, bagi mengani isu kesihatan masyarakat yang kritikal seperti wasyarakat pengliyat berjingkitkerajaan akan terus menyediakan peruntukan sejumlah $37 juta untuk menyokong pengurusan krisis dan bantuan kepada individu atau komuniti yang terjejas. Ini juga termasuk melaksanakan program-program penjagaan rawatan dan penyelidikan ke atas wabak penyakit berjangkit.

Yang Berhormat Yang Di-Pertua dan Ahli-Ahli Yang Berhormat, selaras dengan komitmen negara ke arah pelepasan sifar bersih (Net Zero Emissions) menjelang tahun 2050 dan strategi-strategi di bawah dasar perubahan iklim Negara Brunei Darussalam, kerajaan akan terus memberikan keutamaan dalam menangani perubahan iklim bagi membentuk ialah tugu negara ke arah sebuah ekonomi yang rendah karbon dan berdaya tahan klim.

Fenomena perubahan iklim ini adalah jelas dan tindakan perluh diambil segera agar dapat memelihara negara untuk generasi yang akan datang. Ke arah itu, sebuah directive laporan mandatori bagi Gas Rumah Hijau ataupun Greenhouse Gas telah dilancarkan untuk menubuhkan pengesahan lapuran dan kepuraian bagi semua fasiliti yang mengeluarkan dan atau menyingkirkan yang pelepasan Greenhouse Gas termasuk dalam rangkaian yang aktiviti yang merangkumi Jabatan-Jabatan Kerajaan dan syarikat-syarikat sektor swasta.

Sepertimana yang kaola kongsikan sebentar tadi, satu projek yang dikendalikan oleh Syarikat Total Energies Sdn. Bhd. bagi membangukan tenpik tenaga solar di Tapak Penurutan Sungai Liang yang bertujuan untuk mencapai kapasiti 200 megawatt dari sumber tenaga yang boleh diperbaharui (renewable energy) menjelang tahun 2025.

Dengan adanya projek ini akan meningkatkan keupayaan negara untuk mendukung industri eksport dengan mengutamakan produk seperti green chemical dan green ammonia bagi mendukung hasrat dengan komitem tersebut beberapa peruntukan telah disediakan antaranya, harga rancangan yang berjumlah $50 Juta di bawah RKN-12 bagi merekora insitiatif-insiatif Green Building ke arah penindasan amalan sekitar melalui bahan binan, bahan-bahan ktar semua dan pennggunaan sumber yang efisien.

Harga rancangan sebanyak $17.6 Juta secara keseluruhan di bawah RKN-12 bagi mendukung kelistaran alam sekitar antaranya melalui program-program Penghijauan Semula dan Pemuliharaan Hutan. Harga rancangan yang berjumlah $1 juta dibawah RKN-12 untuk menyediakan pelan adaptasi kebangsaan bagi perubahan iklim ke arah peningkatan kekdayatahan terhadap risiko perubahan iklim serta kapasiti beradaptasi dengan kena perubahan iklim. Harga rancangan yang berjumlah $ 62.5 juta secara kesuluruhan di dalam RKN-12 untuk melaksanakan 16 buah projek bagi pengekalan bangun di beberapa buah daerah termasuk membaikpulih dan memelihara kan aliran air sungai dan semua $18 juta disediakan untuk urusan belanjah alam bagi membolehkan agensi-agensi kerajaan bekerjasama dalam menangani bencana alam seperti kejadian banjir, tanah susur dan sebagainya.

Yang Berhormat Yang Di-Pertua dan Ahli-Ahli Yang Berhormat. Kerajaan akan juga terus menggemakan usaha-usaha dan inisiatif-inisiatif ke arah meningkatkan produktiviti khususnya pengeluaran domestik dalam sektor pertanian, perikanan dan penterakan untuk memastikan negara dapat mencapai tahap sara diri atau self-sufficiency dalam pengeluaran makanan dan barangan keperluan asasi ini di alah sebagai langkah proaktif untuk menangani sebarang kesan negatif terhadap faktor luaran seperti perubahan iklim, bencana alam, kesan geopolitik, termasuk inflasi dan peningkatan kos sara hidup.

Dalam hal ini, beberapa peruntukan akan disediakan untuk merangsang pembinaan dalam industri sektor pertanian dan perikanan antaranya harga rancangan yang bermulah $17.5 juta di bawah RKN-12 bagi Program Peningkatan Keluaran Sayur menggunakan teknologi tinggi bagi meningkatkan lagi produktiviti pengeluaran hasil sayuran negeri. Harga rancangan sebanyak $6.83 juta di bawah RKN-12 bagi Program Peningkatan Kapasiti Sistem Perairan di Kawasan Kemajuan Pertanian di seluruh negara Fasa 2 untuk mengukuhkan sistem penjajaran dan simpanan air bagi seluruh tapak-tapak pertanian.

Harga rancangan sebanyak $5.8 juta secara keseluruhan di bawah RKN-12 bagi menjalankan 7 buah projek untuk menambah baik infrastruktur kemudahan-kemudahan dan fasiliti-fasiliti bagi mendukung peningkatan hasil pengeluaran industri padi, terakan dan dan aquaculture dan bagi meningkatkan lagi pengeluaran beras negara, pertanian yang berjumlah $9 juta juga akan disediakan di bawah skim Pembiakan Semula Padi serta bagi pembelian benih-benih padi, hybrid untuk penanaman kepada peladang-peladang padi.

Yang Berhormat Yang Di-Pertua dan Ahli-Ahli Yang Berhormat. Ketahanan Bahanan Kawalan kedaulatan umat mempuyai kepelbagaian ekonomi yang mampan. Kerajaan akan terus memberikan penekanan kepada usaha-usaha untuk mendukung kemajuan dan pembebasan ekonomi serta untuk perkembangan dan mengukuhkan pembangunan sektor swasta yang lebih bertuah tash dan berdaya maju. Ke arah itu, usaha-usaha penuh peruntukan kepada meningkatkan produktiviti negara dalam sektor ekonomi yang dikenal pasti dengan kerjasama peniaga-peniaga tempatan dan syarikat-syarikat berkaitan kerajaan atau GLC's.

Ini meliputi penyediaan dana dan inisiatif program latihan dan pembangunan kapasiti, ekosistem yang pro peniagaan, kemudahan prasarana serta penyediaan tapak-tapak bagi pembentukan perkembangan peniagaan-peniagaan tempatan khususnya PMKS. Ke arah memastikan usaha-usaha yang mendatangkan sistem infrabuktur dan dapati mencana produktiviti untuk memajukan pertumbuhan dan mempelbagaikan ekonomi negara.

Kerajaan akan menyediakan beberapa peruntukan antaranya harga rancangan sebanyak $80 juta di bawah RKN-12 bagi penyediaan infrastruktur bagi meningkatkan industri pertanian di seluruh negara Fasa 2 untuk memastikan tapak tersedia untuk diwartakan kepada pengusaha dan bagi mempercepatkan, memudahkan perusahaan, mencapai sasaran hasil keluaran.

Harga rancangan sebanyak $39 juta di bawah RKN-12 bagi Program Pembinaan Infrastruktur Sistem Pengairan dan Saluran Sisa Buangan untuk meningkatkan lagi kawalan penyeraman dan aktiviti penternakan dan penyembelihan industri ternak. Harga rancangan sebanyak $18.1 juta di bawah RKN-12 bagi rancangan pembangunan industri ternakan disediakan untuk menjana pengeluaran termasuk pembekalan elektrik di Kawasan Kemajuan Pertanian Meragang Fasa 1, Daerah Belait.

Harga rancangan sebanyak $18.5 juta secara keseluruhan di bawah RKN-12 bagi menjalankan 5 buah projek bagi memajukan dan membuka tapak-tapak bagi industri aquaculture termasuk menyediakan infrastruktur asas dan harga rancangan sebanyak $10 juta bagi kerja-kerja penyediaan, menaik taraf infrastruktur dan kemudahan asas bagi kawasan kemajuan pertanian sedia ada dan baharu.

Kerajaan juga memberikan keutamaan kepada usaha-usaha untuk membangun sektor-sektor seperti pelancongan dan sohor perdagangan antarabangsa yang bakal membangsat perniagaan tempatan, mewujudkan peluang pekerjaan dan meningkatkan secara langsung kesejahteraan ekonomi keseluruhan masyarakat dan penduduk demi mendukung hasrat mempelbagaikan ekonomi dan seterusnya memperkuhkan lagi sektor bukan minyak dan gas.

Kearah itu, beberapa peruntukan juga telah disediakan untuk mendasar hasrat tersebut termasuk dalam usaha untuk mempromosikan Negara Brunei Darussalam sebagai destinasi pilihan pelancongan kerajaan akan memperkuhkan harga rancangan sebanyak $36.4 juta secara keseluruhan bagi melaksanakan 10 projek dibawah RKN 12 untuk menonbah baik lagi produk-produk pelancongan termasuk mengukuhkan infrastruktur asas dan kemudahan awam di tempat-tempat tertarik pelancong.

Bagi memastikan infrastruktur lapangan terbang yang moden dan efisien, kerajaan akan menyediakan harga rancangan sebanyak $60 juta dibawah RKN-12 untuk melaksanakan 2 projek iaitu membaik pulih Lapangan Terbang Lama Termaktub Antarabangsa Brunei dan pengembangan dan infrastruktur aeroerodome dan kemudahan di Lapangan Terbang Antarabangsa Brunei.

Sebagai penambahan kepada inisiatif-inisiatif diwawah pelan transformasi digital yang mana kola tengok konsiasi awal tadi, kerajaan juga menyediakan peruntukan bagi memperembangkan infrastruktur rangkaian dan penyelesaian innovative untuk membolehkan penduduk dapat berkomunikasi, mengakses perkhidmatan dalam talian dan mengambil bahagian dalam aktiviti perekonomian digital sama ada di peringkat global atau serantau.

Ini termasuk menyediakan program-program peningkatan kapasiti bagi menggalakkan masyarakat yang celik digital dan memperkasak penetahuan dalam bidang teknologi maklumat untuk menyesuaikan diri dengan perubahan lanskap digital. Beberapa usaha telah pun dilaksanakan oleh pelbagai agensi termasuk bantuan-bantuan berkanun dan GLC's bagi mendukung hasrat tersebut termasuk program latihan upskilling yang dikenalkan oleh Pihak Berkuasa bagi Teknologi Informasi (AITI) khusus untuk mencari kerja baru dan juga tenaga kerja tempatan ke arah memastikan mereka memperolehi industry-ready competency berdasarkan permintaan dan keperluan industri.

Skim pembiayaan bersama produktiviti dan kecekapan penjaja yang ditawarkan oleh AITI kerap kepada peniagaan untuk mengambil penyesaian digital bagi meningkatkan perniagaan digital dan produktiviti serta mengurangkan kos operasi dan di samping itu, Perintah Keselamatan Siber Brunei Darussalam, Cyber Security Order 2023 telah pun diubah dalam mengukuhkan peranan asas Cyber Security Brunei sebagai Agensi Keselamatan Siber Kebangsaan.

Ia juga mengetengahkan komitmen negara dalam melindungi infrastruktur maklumat kritikal Negara Brunei Darussalam untuk permindaan-perkhidmatan penting saka data dalam sektor kerajaan atau bukan kerajaan yang berkaitan dengan anutar liniya keselamatan negara, ekonomi, kesihatan awam, keselamatan dan ketenteraman awam.

Di samping itu, sebagai salah satu asas ekonomi digital, satu flagship project di bawah Digital Economy Masterplan 2025 telah diperkenalkan iaitu national digital payment network. Oleh itu, sebuah konsortium yang terdiri daripada Baiduri Bank Berhad, Bank Islam Brunei Darussalam Berhad, Syarikat Darussalam Assets dan Perbadanan Tabung Amanah Islam Brunei, telah pun ditubuhkan bagi memastikan sebuah sistem iaitu digital payment hub yang akan mengukurkan pembayaran dari akuan-akuan di apa jua institusi-institusi kewangan ataupun non-bank financial instituition di Negara Brunei Darussalam secara serta merta dan selamat pada kadar yang berpatutan.

Projek ini diharapkan akan dapat merealisasikan faedah-faedah seperti merangsang inovasi sektor kewangan FinTech, mengurangkan kos transaksi secara digital, penusa perniagaan yang lebih cekap dan dan mengurangkan penipuan kewangan.

Sistem Kebajikan Negara (SKN) yang telah dilancarkan 15 Julai 2020, adalah merupakan hasil usaha bersama dengan beberapa kesementerian-kementerian yang berkaitan dengan penglibatan sebuah syarikat GLC's dalam pembangunan perisian atau software.

أكثر من ذلك ، SKN telah menerima Anugerah Kecemerlangan Teknologi Asia 2023 untuk perisian perusahaan bagi kerajaan Negara Brunei Darussalam. Anugerah tersebut adalah merupakan pengiktirafan bagi projek dan inovasi teknologi yang luar biasa daripada syarikat teknologi yang memperolehi produk penyelesaian IT ground-breaking kepada teknologi innovative yang memberikan kesan kepada perniagaan.

Ke arah mewujudkan perkhidmatan awam yang lebih cekap, mudah diakses dan responsif untuk rakyat dan penduduk, beberapa peruntukan telah disediakan di bawah RKN-12 dengan harga rangcangan sejumlah $346.47 juta untuk menjadukan transformasi digital dalam kerajaan antaranya:

1. Menyediakan rangka kerja rangkaian yang dinamik dan fleksibel ataupun software defined network bagi membolehkan sistem dalam perkhidmatan kerajaan menjadi lebih agile dan boleh diperluaskan mengikut keperluan dan permintaan orang ramai,;

2. Pembangunan GOV BN 2.0 ialah satu platform untuk menyatukan perkhidmatan-perkhidmatan kerajaan melalui one stop service portal yang bukan sahaja memudahkan kerajaan kepada orang perkhidmatan kerajaan kepada orang ramai tetapi akan juga mempimatakan perbelanjaan pemeliharaan dalam jangka masa panjang berbanding jika setiap kementerian mengendalikan sistem masing-masing,;

3. Once MOHA Sistem antaranya untuk mendigital kan dokumen-dokumen aplikasi termasuk sistem pembangunan baharu untuk national emergency respond system bagi memudahkan penyampaian perkhidmatan kepada orang ramai,;

4. Pembangunan sistem pengurusan rekod untuk mendukung usaha kerajaan, untuk merealisasikan government digitalization melalui penyediaan standard platform dalam pengurusan kerja perlu dokumen, rekod dan persembahan secara elektronik dan termasuk pengurusan arkib,;

5. Pembangunan integrated statistical data system yang akan mengintegrasiakan data-data statistik ekonomi, sosial dan national untuk memudahkan penggunaan proses analisa dan penyampaian data-data utama yang diperlukan untuk menyediakan dasar-dasar dalam penyusunan data statistik ini, ia dijangka akan dapat mengurangkan duplikasi proses dalam penyediaan data-data.;

6. Pembangunan platform perkhidmatan pemiligan nasional sebagai satu ekrafarm bagi perkhidmatan e-Kerajaan yang berkaitan dengan proses-proses perniagaan di negara ini dihasrat untuk memudahkan workflow serta kesinambungan proses yang melibatkan inter-agency interaction. Manakala bagi memastikan pengumpulan dan pengguna sama maklumat yang lebih centralized serta menambah baik sistem pengurusan kewangan dan penyampaian perkhidmatan kerajaan kepada rakyat, Kerajaan telah menyediakan peruntukan sejumlah $10.8 juta di bawah Perbelanjaan Berulang-Ulang Kementerian Kewangan dan Ekonomi bagi pelaksanaan pemindahan sistem Treasury Accounting Financial Information System (TAFIS 1.0) ke (TAFIS 2.0) yang akan mulai dilancarkan pada 1 April 2024.

Dan selain itu sejumlah $144.7 juta secara keseluruhannya juga disediakan di bawah Perbelanjaan Berulang-Ulang kementerian-kementerian bagi membiayai projek IT Central Procurement dan lesen-lesen perisian atau pun software bagi semua kementerian dan jabatan kerajaan. Ke arah mendukung transformasi digital dalam sektor pengurutan dan logistik beberapa peruntukan telah disediakan di bawah RKN-12 dengan harga rancangan sejumlah $15.7 juta antaranya:

1. Bagi Smart Transport System untuk penyediaan maklumat secara real-time, open pembekalan secara cashless dan permintaan on demand transport bagi melengkapkan ekosistem pengangkutan awam di negara ini. Projek ini juga diharap akan dapat menangani isu pengangkutan awam yang dihadapi oleh orang awam khususnya daripada golongan yang berpendapatan rendah.;

2. Pendigitalan proses dan meningkatkan lagi perkhidmatan atas talian yang mudah dan cepat termasuk memperkenalkan digital licenses, automated verifications dan kebenaran serta keupayaan life cycle dan history tracking kenderaan.

Dalam usaha untuk mendukung perubahan positif terhadap landskap pendidikan ke arah meningkatkan persekitaran pendidikan yang lebih interaktif, kondusif dan mudah diakses terutamanya sekolah-sekolah di kawasan luar bandar serta meningkatkan efisiensi dalam proses pentadbiran, beberapa peruntukan telah disediakan di bawah RKN-12 dengan harga rancangan sejumlah $24.1 juta. Antaranya:

1. Bagi melaksanakan dua projek khusus untuk menaik semula taraf infrastruktur rangkaian sekolah-sekolah kerajaan ke arah memastikan connectivity yang berkelajuan tinggi dan reliable bagi keperluan alat digital dan sumber pembelajaran digital.;

2. Bagi pelaksanaan UNISSA Smart University dan UNISSA Smart Library Sistem untuk menyediakan sistem maklumat yang meningkatkan lagi pengalaman pembelajaran atas talian dan kecekapan operasi, dan untuk meningkatkan sistem pengurusan perpustakaan pintar. Kerajaan juga akan meneruskan usaha untuk memupuk hubungan yang lebih kukuh dengan rakan kongsi antarabangsa bagi meningkatkan akses kepada pasaran baharu peluang pelaburan dan teknologi terkini bagi membantu sektor-sektor industri tempatan. Syarikat-syarikat tempatan adalah diseru untuk merebut peluang-peluang daripada hasil kerjasama ekonomi tersebut dengan mengambil bahagian dalam rangkaian nilai serantau dan global sekaligus meningkatkan daya saingnya dalam pasaran global.

Oleh itu kerajaan telah meratifikasi Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership (CPTPP) kepada New Zealand selaku negara depositori bagi CPTPP pada 13 Mei 2023. Kementerian Kewangan dan Ekonomi selaku agensi yang meneraju perundingan tersebut akan memberijaksanaan fadah-faedah yang boleh dimanfaatkan oleh pengusaha tempatan mendapatkan penjajaran tersebut akan membuka akses pasaran kepada 600 juta orang penduduk dan jumlah keseluruhan Keluaran Dalam Negara Kasar (KDNK) yang mencapai lebih kurang USD$13.5 trillion.

Sebagai usaha untuk meningkatkan lagi penggunaan perjanjian-perjanjian ini, Kementerian Kewangan dan Ekonomi akan lebih giat mengadakan sesi pemberitahuan dan perjumpaan bersama dengan pihak-pihak yang berkepentingan termasuk pihak swasta dengan tujuan meningkatkan lagi pengetahuan dan pemahaman mengenai perjanjian-perjanjian perdagangan yang sedia ada.

Kerajaan juga telah menandatangani Memorandum Persefahaman (MoU) bersama Kerajaan Wilayah Autonomi Guangxi Zhuang Republik Rakyat Cina mengenai peniaga tarfuan ekonomi koridor Brunei-Guangxi daripada Brunei-Guangxi Economic Corridor pada 2 Februari 2023. MoU tersebut mendadakan komitmen bersausan daripada kedua-dua pihak Kerajaan Negara Brunei Darussalam dan Kerajaan Wilayah Autonomi Guangxi Zhuang untuk menggunakan lagi kerjasama dan perkenmbangan ekonomi Brunei-Guangxi Economic Corridor bagi kerjasama ekonomi dan perdagangan yang berterusan.

Ke arah memudahkan ekspot lebih banyak produk akuatik Negara Brunei Darussalam ke Republik Rakyat Cina, Kerajaan Kebawah Duli Yang Maha Pecuda Seri Baginda Sultan dan Yang Di-Pertuan Negara Brunei Darussalam dan Republik Rakyat Cina telah memeterai dua protokol iaitu:

1. Protokol pemeriksaan kuarantin dan keperluan sanitari veterianri untuk produk aqua cultik liar yang akan diekspot dari Negara Brunei Darussalam ke Republik Rakyat Cina dan protokol mengenai pemeriksaan kuarantin keperluan sanitari veterineri untuk produk akuakultur untuk dieksport dari Negara Brunei Darussalam ke Republik Rakyat Cina.;

2. Sebagai usaha untuk meningkatkan kapasiti keupayaan kredibiliti PMKS tempatan agar dapat beroperasi secara sustainable dan berdaya saing serta menggalahkan aktiviti pengeluaran produk tempatan untuk memenuhi pasaran luar negara, Kerajaan melalui Darussalam Enterprise (DARe) sentiasa bekerjasama dengan agensi-agensi yang berkempetnen seperti Ghanim International Cooperation Sdn. Bhd. dalam memastikan sasaran industri adalah selaras dengan matlamat kerajaan khususnya dalam membangun sektor industri utama dalam bidang halal pengeluaran, perdagambangan dan ingeri. Ini termasuk mengenal pasti potensi kerjasama dengan pihak pengedar atau pengimpoi dari negara-nagara yang berpotensi untuk ditembusi bagi membincangkan peluang-peluang eskport produk tempatan.

Dengan kerjasama di antara pihak DARe (Darussalam Enterpris)e dan Kementerian Sumber-Sumber Utama dan Pelancongan, قَدْ تَعَاوَنَتْ pihak DARe (Darussalam Enterprise) telah memulakan eksport pertama produk makanan tempatan seperti keropok, minyak sayuran, sos chili, minuman berperisa, serbuk teh tarik dan biskut ke _Mustafa Centre, Republik Singapura pada bulan September 2023.

Produk-produk yang terpilih adalah dari 5 syarikat tempatan iaitu Ghanim International Corporation Sdn Bhd, Marimin Sdn Bhd - Sabil Food Industries (B) Sdn Bhd, Sahamada Corporation Sdn. Bhd dan Tzaureen Bake Shop & Cafe. Selain itu hasil daripada usaha sama tersebut juga telah menyaksikan penandatanganan memorandum persefahaman dan perjanjian melakukan 3 buah syarikat tempatan dengan syarikat dari Sabah semasa ekspo anterabangsa Sabah pada bulan September 2023.

Hasil daripada perjanjian tersebut, produk Syarikat-Syarikat PDAs abotor Sdn Bhd, Royal Brunei Culinary dan BIC Food Industries Sdn Bhd telah mula dipasarkan dengan displah di rangkaian Supermarket Jati Mart. Ehanced Seven Everrise Supermarket di Kota Kinabalu dan di 21 jua akan dikembangkan ke bahagian lain di negara Sabah dalam tempoh terdekat.

Yang Berhormat Yang Di-Pertua dan Ahli-Ahli Yang Berhormat. Fokus beliau majdan yang ke 3 adalah pembangunan Jiwaan. Insani yang Dinamik dan Berwawasan. Kerajaan akan meneruskan pelaburan dalam pelbagai program pendidikan dan pembangunan kemahiran dengan mempertingkatkan kualiti pendidikan di semua peringkat dari peringkat kanak-kanak (early childhood) hingga ke peringkat institusi pengajian tinggi serta menggalakkan penyertaan ini pembelajaran sepanjang hayat. Langkah adalah bertujuan untuk melahirkan generasi dan tenaga kerja yang adaptable, berpendidikan dan berkehmahiran tinggi yang diperlukan untuk mencapai kecemerlangan dalam pasaran pekerjaan pada masa ini dan akan datang.

Ke arah mendukung sistem pendidikan yang berkualiti tinggi beberapa inisiatif telah dilaksanakan seperti berikut:-

1. Pindaan telah dibuat ke atas Akta Pendidikan Wajib Penggal 211 yang berkaitan dengan umur wajib kanak-kanak bersekolah di negara ini ialah dari umur 6 bulan ke 5 tahun. Pindaan tersebut bertujuan untuk mengekalkan lagi pendidikan awal kanak-kanak yang merupakan aspek utama dalam membina asas keupayaan kognitif, aspek sosial dan emosi kanak-kanak;

2. Mata pelajaran teknologi, kejuruteraan dan seni akan dijadikan sebagai salah satu mata pelajaran pilihan teras dalam komponen pengajian sains, teknologi, kejuruteraan, kesenian dan matematik – (STEM). Ini adalah bertujuan untuk melengkapkan pelajar dengan kemahiran dan ilmu pengetahuan mengikut perubahan dan perkembangan semasa.; dan

3. Pelaksanaan pengintegrasian mata pelajaran ugama ke dalam sistem pendidikan umum yang bermula pada 1 November 2023, tujuan pengintegrasian tersebut adalah untuk menjaga kesinambungan pelajar dengan menggunakan bahan kerja pelajar dan mengurangkan masa berada di sekolah yang akan meningkatkan lagi kesinambungan hidup dan kesihatan mental para pelajar. Selain itu perubahan itu juga diharap akan meningkatkan lagi effeciency pembelajaran di mana waktu persekolahan yang berkurang akan memberi peluang kepada guru dan para pelajar untuk memberikan tumpuan kepada pembelajaran yang lebih berkualiti. Kerjaan juga akan terus bekerjasama dengan sektor-sektor industri di negara ini untuk membekalkan insani-nisfati latihan-latihan vokasional bagi memastikan tetaga kerja dibekalpi dengan kemahiran yang diperlukan selaras atau sepadan dengan keperluan pasaran pekerjaan. Tumpuan kepada pendidikan ini diharapkan mewujudkan ekonomi berdasarkan pengetahuan yang dapat menarik lebih banyak pelaburan asing.

Ke arah itu, sehingga kini Syarikat Hengyi Industries Sdn. Bhd. telah menawarkan program-program biasiswa dalam bidang kejuruteraan kepada 891 pelajar. Program biasiswa tersebut adalah kerjasama bersama Zhejing Heyi. Petrochemicals Co. Ltd dan Lanzhou Petrochemical Polytechnic di Republik Rakyat China.

Oleh itu, kuala menyeru belia di negara ini untuk merebut peluang ini untuk meningkatkan kemahiran melalui pelbagai platform yang telah disediakan oleh kerajaan mahupun sektor swasta dan berbagai agensi-agensi berkepentingan.

Ke arah mengukuhkan kemudahan akses pendidikan harga rancangan sebanyak $472.3 juta secara keseluruhan di bawah RKN-12 akan terus disediakan untuk melaksanakan 32 buah projek bagi membangunkan infrastruktur sekolah-sekolah rendah, menengah dan ugama serta institusi pengajian tinggi antaranya kampus Universiti Islam Sultan Sharif Ali (UNISSA) di derah Temburong dan kampus kekal Politeknik Brunei di Madaras.

Untuk meningkatkan taraf dan pencapaian pendidikan di negara, kerajaan akan terus memperuntukkan $37.3 juta dalam bentuk biasiswa melalui Kementerian Pendidikan dan Kementerian Hal Ehwal Ugama. Insiaf ini bertujuan untuk meningkatkan kebolehpasaran dan pembangunan kapasiti serta latihan kemahiran pelajar-pelajar dengan menyediakan peluang untuk melanjutkan pengajian tinggi di institusi terkemuka dunia.

Selain itu, teruskan sejumlah $1.5 juta akan terus diperuntukkan setiap tahun mengendalikan Skim Miskinah bagi untuk meringankan beban para ibu bapa dan penjaga yang yang kurang berkemampuan untuk memberi keperluan persekolahan pelajar-pelajar.

Ke arah usaha dalam menyediakan tenaga kerja tempatan yang berdaya maju agar sejajar dengan keperluan bidang pekerjaan dan industri semasa dan juga masa hadapan peruntukan sejumlah $24 juta akan disediakan di bawah MPEG Jabatan Perdana Menteri bagi mengendalikan program-program i-Ready, SimTN TVEIR, SkillsUps, SPIN in Accountancy dan trade skills. Dalam usaha untuk mempromosi dan menggalakkan penyelidikan dan inovasi dalam bidang sains, teknologi, kejuruteraan, sains sosial serta kesenian dan kebudayaan beberapa peruntukan akan disediakan dengan harga rancangan sejumlah BND$61.8 juta termasuk:

1. Bagi membina Creative, Cultural Industries Hub (CCI Hub) dan Community Library. Ini adalah merupakan salah satu inovasi ekonomi baharu untuk memperkasakan pekerja yang kreatif dan menggunakan influstruktur kebudayaan dan kesenian negara. Melalui pengukuhan industri ini juga akan dapat mendukung usaha-usaha kerajaan dalam menyediakan generasi yang cenderung dan dalam meneriaskan kekuatan negara akan Pembangunan Ekonomi dan Peneruhan Kerjasama (OECD) dan World Culture Reading Score;

2. Council for Research and Advancement in Technology and Science (CREATES) Research Fund, untuk membantu menggalakkan pertumbuhan aktiviti ais, teknologi dan inovasi serta memacu pembangunan ekonomi dan sosial. Selain itu, sebanyak BND32.3 juta akan terus disediakan di bawah perbelanjaan berulang-ulang Kementerian Pendidikan untuk membiayai kos penyelidikan yang akan dilaksanakan oleh institusi pengajian tinggi awam.

Di samping peruntukan-peruntukan yang koala kongksian sebentar tadi, kerajaan juga menyediakan peruntukan sejumlah BND527.5 juta di bawah projek fokus khusus untuk membiayai program atau projek yang mengurus kepada mendukung fokus Belanjawan Negara Tahun 2024/2025.

Demikian koala kongksian mengenai perkembangan dan pencapaian-pencapaian negara serta keutamaan-keutamaan dan fokus belanjawan yang telah disediakan peruntukannya ke arah mendukung tema belanjawan bagi Tahun Kewangan 2024/2025 iaitu "Bersatu Membina Masa Depan Yang Lebih Makmur" atau "Building a Prosperous Future Together".

Yang Berhormat Yang Di-Pertua dan Ahli-Ahli Yang Berhormat. Belanjawan yang dibentangkan ini diharapkan akan dapat merangsang lagi pertumbuhan ekonomi dan meningkatkan kemahiran tenaga kerja di negara ini. Di samping itu juga, kita semua perlu bertindak dengan lebih bijaksana dan bertanggungjawab agar setiap perbelanjaan dan pelaburan menghasilkan manfaat secara inklusif kepada semua golongan masyarakat dan mendukung kepada pertumbuhan sosioekonomi.

Seperti titah Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda Sultan dan Yang Di-Pertuan Negara Brunei Darussalam semasa Majlis Pembukaan Rasmi Mesyuarat Pertama Dari Musim Permesyuaratan Ke-20 pada hari Selasa, 27 Februari 2024, baginda antara lain telah mengingatkan setiap agensi kerajaan untuk menggunakan peruntukan yang disediakan dengan lebih berhemah untuk meningkatkan kualiti perkhidmatan bagi penduduk dan rakyat negara ini. Baginda juga menyentuh bahawa kita tidak dapat lagi terlalu bergantung kepada sektor minyak dan gas semata-mata serta usaha untuk mempelbagaikan ekonomi masih belum mencukupi untuk menjamin keseimbangan kedudukan disfikal kerajaan.

Ke arah itu, ia akan memerlukan lebih daripada sekadar perancangan tetapi memerlukan strategi pelaksanaan yang holistik bersepadu kepengendalian sebenar dan komitmen ke arah pembinaan yang berterusan. Ia juga memerlukan kepimpinan yang kuat, ketulusan dan akuntabiliti di semua peringkat kerajaan.

(missing jawi words) usaha-usaha dalam memajukan ekonomi telah menunjukkan perkembangan yang membargaskan. Akan tetapi, ia belum bererti usaha kita telah selesai. We are not done yet and we need to work together and harder. Ia akan memerlukan usaha yang lebih keras dan untuk kita lebih kukuh bersatu demi meningkatkan taraf hidup rakyat dan penduduk di negara ini.

Dalam hal ini, koala ingin mengongsikan bahawa sehingga kini, indikator ekonomi negara telah menunjukkan tanda positif yang mana pencapaian Keluaran Dalam Negeri Kasar (KDNK) bagi sektor bukan minyak dan gas telah membukakan hasil yang positif sejak tahun 2017, yang mana secara purata bagi tempoh 6 tahun kebelakangan iaitu dari 2017 hingga 2023, penubuhan sektor tersebut telah meningkat sebanyak 4.3%. Ini adalah disumbangkan oleh aktiviti hiliran minyak dan gas, perdagangan dan kewangan.

Perkembangan pencapaian ekonomi juga dapat dilihat melalui sumbangan bukan minyak dan gas kepada perdagangan negara. Jika dibandingkan dengan tahun 2017, eksport bukan minyak dan gas, hanya menyumbang sebanyak 3% dan pada tahun 2023, ia telah meningkat kepada 61%. Ini adalah diorong oleh aktiviti eksport hiliran minyak dan gas dan barangan butian kaling yang mana pada tahun 2021, أول but pertama kalinnya nilai eksport dari sektor bukan minyak dan gas telah melebihi nilai eksport sektor minyak dan gas.

Aktiviti ini juga telah menyumbang kepada kepelbagaian pasaran dan peningkatan export volume ke negara-negara seperti Amerika Selatan, Eropah dan Australia. Selain daripada itu, eksport pembuatan makanan negara juga telah berjaya menembusi pasaran antarabangsa seperti Republik Rakyat China, Singapura dan Malaysia.

Dalam tempoh yang sama, hasil daripada inisiatif-inisiatif kerajaan dalam meningkatkan modal insan melalui penyediaan pelajaran senjang hayat, meningkatkan kemahiran semula, kadar pengangguran negara juga telah menunjukkan penurunan daripada kadar 9.0% pada tahun 2017 kepada 5.2% pada tahun 2022. Dalam pada itu juga, sumbangan pekerja di sektor swasta telah menunjukkan peningkatan yang ketara daripada 53% pada tahun 2014 kepada 69% pada tahun 2022. Oleh yang demikian, dalam mengharungi cabaran-cabaran yang datang dan bagi meraihkasikan Wawasan Brunei 2035, marilah kita semua di sektor awam dan di sektor swasta bekerjasma secara berspadu demi membina kegemilangan produktiviti untuk membangun negara kitani dan membina masa depan yang lebih makmur agar ia dapat dinikmati secara berterusan oleh generasi yang akan datang.

Yang Berhormat Yang Di-Pertua dan Ahli-Ahli Yang Berhormat. Sebelum koala mengakhiri pembentangan ini, marilah kita sama-sama berdoa agar negara kitani akan sentiasa maju, aman dan makmur di bawah kepimpinan Kebawah Duli yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda Sultan dan Yang Di-Pertuan Negara Brunei Darussalam dengan izin الله سبحانه وتعالى juga akan sentiasa menjadi sebuah negara zikir yang penuh keberkatan di bawah perlindungan

Yang Berhormat Yang Di-Pertua

Ahli-Ahli Yang Berhormat. (missing jawi words) yang setinggi-tingginya kepada Yang Berhormat Menteri di Jabatan Perdana Menteri dan Menteri Kewangan dan Ekonomi II atas kenyataan yang begitu panjang lebar dan komprehensif dalam membentangkan Rang Undang-Undang 2024, Akta Perbekalan 2024/2025 dan seluruh perancangan-perancangan dan hala tuju peruntukan kewangan bagi Tahun Kewangan 2024/2025.

Ahli-Ahli Yang Berhormat. Sebelum perkerja ini kita bukakan untuk dibincangkan, saya suka untuk meminta salah seorang daripada ahli yang boleh menyohekong Rang Undang-Undang yang telah dibentangkan oleh Yang Berhormat Menteri di Jabatan Perdana Menteri dan Menteri Kewangan dan Ekonomi II ini.

Yang Berhormat Menteri di Jabatan Perdana Menteri dan Menteri Pertahanan II

بسم الله الرحمن الرحيم Yang Berhormat Yang Di-Pertua dan Ahli-Ahli Yang Berhormat. Kaolia menyokong sepenuhnya akan cadangan daripada Yang Berhormat Menteri di Jabatan Perdana Menteri dan Menteri Kewangan dan Ekonomi II. Terima Kasih Yang Berhormat Yang Di-Pertua.

Yang Berhormat Yang Di-Pertua

Ahli-Ahli yang Berhormat. Rang Undang-Undang yang berjela Suatu Akta Untuk Membekalkan Sejumlah Wang Dari Kumpulannya Yang Disatukan Bagi Perkhidmatan Tahun Kewangan 2024/2025 untuk memperuntukkan wang yang tersebut itu bagi maksud-maksud tertentu yang selesulh di bentangkan secara komprehensif oleh Yang Berhormat Menteri di Jabatan Perdana Menteri dan Menteri Kewangan dan Ekonomi II dan juga telah mendapat sokongan daripada Yang Berhormat Menteri di Jabatan Perdana Menteri dan Menteri Pertahanan II.

Saya kira, cukuplah dulu kita bersidang pada pagi ini, saya tangguhkan mesyuarat persidangan kita ini dan kita akan bersidang semula seperti biasa pada tengah hari nanti mulai daripada pukul 2:30 petang.

Sekian, والسلام عليكم ورحمه الله وبركاته

(Majlis Mesyuarat ditangguhkan)

YANG DI-PERTUA

Yang Berhormat Pehin Orang Kaya Seri Lela Dato Seri Setia Awang Haji Abdul Rahman bin Dato Setia Haji Mohamed Taib, P.S.B., S.J.P., P.H.B.S., P.J.K., P.K.L., Yang Di-Pertua Majlis Mesyuarat Negara, Negara Brunei Darussalam.

AHLI RASMI KERANA JAWATAN (PERDANA MENTERI DAN MENTERI-MENTERI)

Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda Sultan Haji Hassanal Bolkiah Mu'izzaddin Waddaulah ibni Al-Marhum Sultan Haji Omar 'Ali Saifuddien Sa'adul Khairi Waddien, Sultan dan Yang Di-Pertuan Negara Brunei Darussalam, Perdana Menteri, Menteri Pertahanan, Menteri Kewangan dan Ekonomi dan Menteri Hal Ehwal Luar Negeri, Negara Brunei Darussalam.

Duli Yang Teramat Mulia Paduka Seri Pengiran Muda Mahkota Pengiran Muda Haji Al-Muhtadee Billah ibni Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda Sultan Haji Hassanal Bolkiah Mu'izzaddin Waddaulah, D.K.M.B., D.P.K.T., King Abdul Aziz Ribbon, First Class (Saudi Arabia), The Order of the Renaissance (First Degree) (Jordan), Grand Cross of Crown Order- G.K.K., (Netherlands), Medal of Honour (Laos), D.S.S (Singapore), Order of Lakandula With The Rank of Grand Cross (Philippines), The Order of Prince Yaroslav the Wise, Second Class (Ukraine), Darjah Kerabat Johor Yang Amat Dihormati Pangkat Pertama (Johor), D.S.O (Military) (Singapore), P.H.B.S., Menteri Kanan di Jabatan Perdana Menteri, Negara Brunei Darussalam.

Yang Berhormat Pehin Orang Kaya Laila Setia Bakti Di-Raja Dato Laila Utama Haji Awang Isa bin Pehin Datu Perdana Menteri Dato Laila Utama Haji Awang Ibrahim, D.K., S.P.M.B., D.S.N.B., P.H.B.S., P.B.L.B., P.J.K., P.K.L., Penasihat Khas Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda Sultan dan Yang Di-Pertuan Negara Brunei Darussalam dan Menteri di Jabatan Perdana Menteri, Negara Brunei Darussalam. (Tidak hadir atas urusan rasmi)

Yang Berhormat Pehin Udana Khatib Dato Paduka Seri Setia Ustaz Haji Awang Badaruddin bin Pengarah Dato Paduka Haji Awang Othman, P.S.S.U.B., D.P.M.B., P.H.B.S., P.B.L.I., P.J.K., P.K.L., Menteri Hal Ehwal Ugama, Negara Brunei Darussalam.

Yang Berhormat Pehin Datu Lailaraja Mejar Jeneral (B) Dato Paduka Seri Haji Awang Halbi bin Haji Mohd. Yussof, D.P.K.T., S.M.B., P.H.B.S., Menteri di Jabatan Perdana Menteri dan Menteri Pertahanan II, Negara Brunei Darussalam.

Yang Berhormat Dato Seri Setia Dr. Awang Haji Mohammad Isham bin Haji Jaafar, P.S.N.B., D.P.M.B., Menteri Kesihatan, Negara Brunei Darussalam.

Yang Berhormat Dato Seri Setia Dr. Awang Haji Mohd. Amin Liew bin Abdullah, P.S.N.B., S.P.M.B., Menteri di Jabatan Perdana Menteri dan Menteri Kewangan dan Ekonomi II, Negara Brunei Darussalam.

Yang Berhormat Dato Seri Setia Awang Haji Erywan bin Pehin Datu Pekerma Jaya Haji Mohd. Yusof, P.S.N.B., S.P.M.B., P.J.K., P.I.K.B., Menteri Hal Ehwal Luar Negeri II, Negara Brunei Darussalam.

Yang Berhormat Dato Seri Setia Awang Haji Ahmaddin bin Haji Abdul Rahman, P.S.N.B., S.P.M.B., P.S.B., P.I.K.B., Menteri Hal Ehwal Dalam Negeri, Negara Brunei Darussalam.

Yang Berhormat Dato Seri Setia Dr. Awang Haji Abd. Manaf bin Haji Metussin, P.S.N.B., S.P.M.B., S.M.B., P.S.D.B., P.K.L., Menteri Sumber-Sumber Utama dan Pelancongan, Negara Brunei Darussalam. (Tidak hadir atas urusan rasmi)

Yang Berhormat Dato Seri Setia Awang Haji Muhammad Juanda bin Haji Abd. Rashid, P.S.N.B., D.P.M.B., P.I.K.B., Menteri Pembangunan, Negara Brunei Darussalam.

Yang Berhormat Datin Seri Setia Dr. Dayang Hajah Romaizah binti Haji Md. Salleh, P.S.N.B., S.P.M.B., P.I.K.B., P.K.L., Menteri Pendidikan, Negara Brunei Darussalam.

Yang Berhormat Pengiran Dato Seri Setia Haji Mohamat bin Pengiran Dato Paduka Haji Mustapha, P.S.N.B., P.S.B., Menteri Pengangkutan dan Infokomunikasi, Negara Brunei Darussalam.

Yang Berhormat Dato Seri Setia Awang Haji Nazmi bin Haji Mohamad, P.S.N.B., S.M.B., P.I.K.B., Menteri Kebudayaan, Belia dan Sukan, Negara Brunei Darussalam. (Tidak hadir atas urusan rasmi)

AHLI YANG DILANTIK ORANG-ORANG YANG BERGELAR

Yang Berhormat Pehin Orang Kaya Laila Setia Dato Seri Setia Awang Haji Abd. Rahman bin Haji Ibrahim, P.S.N.B., D.P.M.B., P.H.B.S., P.I.K.B., P.K.L.

Yang Berhormat Pehin Orang Kaya Johan Pahlawan Dato Seri Setia Awang Haji Adanan bin Begawan Pehin Siraja Khatib Dato Seri Setia Haji Mohd. Yusuf, P.S.N.B., D.P.M.B., P.H.B.S., P.J.K., P.I.K.B., P.K.L.

Yang Berhormat Pehin Orang Kaya Indera Pahlawan Dato Seri Setia Haji Awang Suyoi bin Haji Osman, P.S.N.B., D.P.M.B., P.J.K., P.I.K.B., P.K.L.

AHLI YANG DILANTIK ORANG-ORANG YANG TELAH MENCAPAI KECEMERLANGAN

Yang Berhormat Dayang Hajah Sáfiɑh binti Sheikh Haji Abd. Salam, S.U.B., P.I.K.B., P.K.L.

Yang Berhormat Awang Lau How Teck, P.S.B.

Yang Berhormat Dayang Chong Chin Yee, P.I.K.B.

Yang Berhormat Dr. Awang Haji Mahali bin Haji Momin, S.M.B., P.I.K.B., P.K.L.

Yang Berhormat Awang Haji Salleh Bostaman bin Haji Zainal Abidin, S.N.B., S.M.B., P.I.K.B.

Yang Berhormat Dayang Hajah Rosmawaty binti Haji Abdul Mumin, S.M.B., P.S.B.

Yang Berhormat Pengiran Haji Isa bin Pengiran Haji Aliuddin, P.I.K.B.

AHLI YANG DILANTIK MEWAKILI DAERAH-DAERAH

Yang Berhormat Awang Amran bin Haji Maidin, P.I.K.B., P.K.L., Penghulu Mukim Lumapas - Daerah Brunei dan Muara.

Yang Berhormat Awang Laiw bin Haji Lamat, P.K.L., Ketua Kampung Subok - Daerah Brunei dan Muara.

Yang Berhormat Awang Zainol bin Haji Mohamed, Ketua Kampung Putat - Daerah Brunei dan Muara.

Yang Berhormat Awang Mohamad Ali bin Tanjong, P.K.L., Ketua Kampung Lumapas 'B' – Daerah Brunei dan Muara.

Yang Berhormat Awang Haji Daud bin Jihan, P.I.K.B., P.K.L., Ketua Kampung Biling – Daerah Brunei dan Muara.

Yang Berhormat Awang Haji Md. Salleh bin Haji Othman, P.I.K.B., Penghulu Mukim Bukit Sawat – Daerah Belait.

Yang Berhormat Awang Mohammad bin Abdullah @ Lim Swee Ann, Ketua Kampung Bukit Sawat – Daerah Belait.

Yang Berhormat Awang Haji Mohamad Danial @ Tekpin bin Ya'akub, P.I.K.B., Penghulu Mukim Ukong – Daerah Tutong.

Yang Berhormat Awang Abdul Aziz bin Haji Hamdan, Ketua Kampung Sengkarai – Daerah Tutong.

Yang Berhormat Haji Awang Sulaiman bin Haji Nasir, P.S.B., P.I.K.B., P.K.L.P., Ketua Kampung Labu Estet dan Piasau-Piasau – Daerah Temburong.

HADIR BERSAMA

Yang Mulia Dr. Dayang Hajah Huraini binti Pehin Orang Kaya Setia Jaya Dato Paduka Awang Haji Hurairah, P.S.B., P.I.K.B., P.K.L., Jurutulis Mesyuarat Negara, Negara Brunei Darussalam.

Yang Mulia Pengiran Hajah Zaidah binti Pengiran Haji Petra, Penamgku Timbalan Jurutulis Mesyuarat Negara, Negara Brunei Darussalam.

(Mesyuarat mula bersidang pada pukul 9.30 pagi)

info

The information provided on this website is for general informational purposes only. While we strive to keep the information up to date and correct, we make no representations or warranties of any kind, express or implied, about the completeness, accuracy, reliability, suitability or availability with respect to the website or the information, products, services, or related graphics contained on the website for any purpose. Any reliance you place on such information is therefore strictly at your own risk.

In no event will we be liable for any loss or damage including without limitation, indirect or consequential loss or damage, or any loss or damage whatsoever arising from loss of data or profits arising out of, or in connection with, the use of this website.

Through this website, you may be able to link to other websites which are not under our control. We have no control over the nature, content, and availability of those sites. The inclusion of any links does not necessarily imply a recommendation or endorse the views expressed within them.

Every effort is made to keep the website up and running smoothly. However, we take no responsibility for, and will not be liable for, the website being temporarily unavailable due to technical issues beyond our control.